Duszniki są położone w malowniczym zakątku zachodniej części ziemi kłodzkiej, w dolinie górskiej rzeki Bystrzycy Dusznickiej, wtulone między Góry Bystrzyckie, Orlickie i Obniżenie Dusznickie.
Miasto dzieli się na dwie części: starszą – miejską, i młodszą – uzdrowiskową. Część miejska usytuowana na północy obejmuje kompleks mieszkaniowy z zapleczem usługowo-przemysłowym oraz dzielnicę zabytkową z zachowanym średniowiecznym układem urbanistycznym. Pierwszym budynkiem, który zwraca uwagę przy wjeździe do miasta, po przekroczeniu drewnianego mostku, to pięknie odrestaurowany barokowy młyn papierniczy z początku XVII w. Obecnie mieści się tu ciekawe Muzeum Papiernictwa z plenerową ekspozycją zabytkowych maszyn papierniczych. W pomieszczeniach przyziemia prowadzona jest pokazowa produkcja papieru czerpanego
.
Po pożarze w 1844 r. rynek ma głównie barokowy garnitur. Na ratusz zaadaptowano kamienicę nr 6, a w jej portalu umieszczono płaskorzeźbę św. Piotra (patrona Dusznik) z datą 1584 r., uratowaną ze spalonego rausza. W kamienicy pod nr. 1 był Zajazd pod Niedźwiedziem, w którym w 1669 r. zatrzymał się król Jan Kazimierz. W rynku znajdowało się kilka zajazdów i hoteli. Został tylko jeden – Sonata, dawniej nosił nazwę Czarny Rumak.
Nad rynkiem dominuje wieża kościoła św. św. Piotra i Pawła. Mało ciekawa barokowa fasada świątyni kryje wewnątrz prawdziwe skarby sztuki: efektowną ambonę dłuta Michaela Kosslera w kształcie wieloryba z rozdziawioną purpurową paszczą (1720–1722) i umieszczony w bocznej Kaplicy Zmarłych pozłacany ołtarz Czternastu Świętych Orędowników (ok. 1720).
Część uzdrowiskowa położona jest na południe od śródmieścia. Kompleksy leśne o charakterze parkowym, które ją otaczają, stwarzają korzystną izolację od zabudowy miejskiej i Podgórza. Zaplecze części uzdrowiskowej stanowią obecnie: Zakład Przyrodoleczniczy, dwa szpitale uzdrowiskowe, liczne sanatoria, ośrodki wypoczynkowe, hotele, pensjonaty, restauracje i kawiarnie.
W obrębie parku w pobliżu rzeki znajduje się Teatr Zdrojowy zwany popularnie dworkiem Chopina. Budynek powstał w latach 1802–1805 jako dom towarzyski, gdzie skupiało się życie kulturalne uzdrowiska. Autorem projektu był H. Geisler. W 1808 r. dobudowano od północy salę bilardową. W 1826 r. koncertował w nim Fryderyk Chopin. Obecnie odbywają się w nim koncerty fortepianowe i przedstawienia teatralne. Budynek jest najstarszym obiektem w dusznickim zdroju. Przed południowym wejściem do teatru, w 150 rocznicę pobytu Chopina w mieście, stanął pomnik kompozytora wg projektu artysty rzeźbiarza Jana Kucza. Rolę kościoła zdrojowego pełni kościół NSPJ (1902 r.) usytuowany na stoku góry, na tarasie. Wewnątrz świątyni warto zwrócić uwagę na stary witraż w prezbiterium.
Naprzeciwko Zakładu Przyrodoleczniczego Jan Kazimierz stoi kompleks dawnej hali spacerowej. Obecnie podzielony jest na kilka części: Pijalnię Wody Mineralnej, Halę Spacerową i Restaurację Parkową. To tutaj, co wieczór (19.00–22.00) odbywają się dancingi dla kuracjuszy.
W granicach administracyjnych Dusznik znajduje się Pogórze i Zieleniec, duże ośrodki sportów zimowych. Funkcjonują tu 24 wyciągi narciarskie z oświetlonymi trasami narciarskimi, pokrywa śnieżna utrzymuje się tu przez ok. 150 dni w roku.
Tu się leczy...
• CHOROBY GASTROLOGICZNE (WRZODY ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY, SCHORZENIA WĄTROBY I JELIT)
• CHOROBY KOBIECE (M.IN. NIEPŁODNOŚĆ)
• CHOROBY PULMONOLOGICZNE (SCHORZENIA DRÓG ODDECHOWYCH)
• CHOROBY NARZĄDÓW RUCHU (REUMATYCZNE I POURAZOWE)
• CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA
• OSTEOPOROZĘ
Zabiegi sanatoryjne
• HYDROTERAPEUTYCZNE (kąpiele mineralne, igliwiowe i czterokomorowe)
• BOROWINOWE (kąpiele, okłady i tampony)
• ELEKTROLECZNICZE (jonoforeza, diadynamik, galwanizacja, terapuls)
• ŚWIATŁOLECZNICZE (sollux i lampy kwarcowe)
• FONOTERAPIA (ultradźwięki i diatermia krótkofalowa)
• INHALACJE (solankowe i solankowo-olejkowe)
• KINEZYTERAPIA (gimnastyka indywidualna, zbiorowa)
• MECHANOTERAPIA (masaż suchy klasyczny i segmentarny, terapia manualna, aquavibron)
• TALASOTERAPIA (okłady z alg)
Najbardziej interesujące zabiegi
Specjalnością uzdrowiska są kąpiele igliwiowe oraz zabiegi na bazie borowiny i alg.
Kąpiel igliwiowa – kąpiel w odwarze z igliwia, która ułatwia oddychanie i odkrztuszanie w przypadku przewlekłych stanów zapalnych dróg oddechowych.
Okłady borowinowe – podgrzaną masę borowinową nakłada się na objęte chorobą części ciała, po czym chorego zawija się prześcieradłem, folią i kocami. Zabieg poprawia krążenie, zmniejsza ból, rozluźnia napięte mięśnie i zmniejsza odczyny zapalne.
Okłady z alg – oczyszczają skórę z toksyn, łagodzą stany zapalne, poprawiają koloryt i wygładzają powierzchnię naskórka. Ograniczają nadmierną aktywność gruczołów łojowych. Są też doskonałą terapią w przypadku innych, trudnych do leczenia chorób skóry: łuszczycy, rybiej łuski, egzemy.
Algi stosowane jako okłady na ciało aktywizują procesy przemiany materii w skórze i redukują nadmiar tłuszczu w tkance podskórnej.
Naturalne zasoby lecznicze
Największym bogactwem naturalnym Dusznik są lecznicze źródła mineralne należące do typu źródeł szczelinowych. Wody te wypływają ze skał metamorficznych i w głębi ziemi są nasycane powulkanicznym dwutlenkiem węgla. Wody dusznickie należą do szczaw wodoro-węglanowo-wapniowych. Obecnie eksploatuje się pięć źródeł (Pieniawa Chopina, Jan Kazimierz, Agata, B-4 i radoczynny Jacek). Wody są wykorzystywane do kuracji pitnych, kąpieli leczniczych i produkcji CO2.
Okolice
Kłodzko (16 km). Największe miasto Kotliny Kłodzkiej. Zachowało się tu kilka cennych zabytków. Kamienny most z XIV w. na Młynówce ozdobiony XVII- i XVIII-wiecznymi figurami świętych. Gotycki kościół Joanitów Wniebowzięcia NMP (XIV w.), wewnątrz ambona dłuta Michała Klahra z Lądka i piękna gotycka rzeźba „Madonna z czyżykiem”. Poniżej kościoła znajduje się wejście do podziemnej trasy turystycznej prowadzącej przez połączone średniowieczne kupieckie piwnice, wyjście u stóp twierdzy. XVIII-wieczna twierdza wznosi się na górującym nad rynkiem Wzgórzu Zamkowym i jest jednym z największych obiektów architektury militarnej w Polsce – to ciekawy zespół kazamat, bastionów i tajemniczych labiryntów, ekspozycja w pomieszczeniach przy pierwszym dziedzińcu prezentuje dzieje zamku, twierdzy i sławnych ucieczek. W dawnym konwikcie jezuickim mieści się Muzeum Ziemi Kłodzkiej, ekspozycja ukazuje historię miasta, wytwory rzemiosła i szkło artystyczne.
Mirosław Osip-Pokrywka