Dna, zwana również podagrą lub artretyzmem, jest typową chorobą cywilizacyjną. Zaczyna się nagle. Sprowokowana być może nawet spożyciem większego posiłku albo wypiciem alkoholu, stresem, zmęczeniem, infekcją, niewielkim urazem, zatorem tętniczym. Pierwszym jej objawem jest silny nocny lub wczesnoranny ból jednego lub wielu stawów (najczęściej palucha), nasilający się i trudny do zniesienia. Towarzyszą temu dreszcze i gorączka.
Dna moczanowa jest nawrotowym ostrym zapaleniem stawów obwodowych wywołanym odkładaniem się w tkankach słabo unaczynionych (ścięgnach i więzadłach) i nieunaczynionych (chrząstkach, np. w małżowinach usznych), kryształów moczanów jednosodowych wytrącających się przy nadmiernym stężeniu kwasu moczowego w płynach ustrojowych.
Staw jest obrzmiały, skóra nad nim zaczerwieniona, napięta i gorąca. Najczęściej zajęty jest staw śródstopno-palcowy palucha (podagra), często też kolanowy (gonagra) lub inne stawy, np. śródstopia, skokowe, nadgarstkowe i łokciowe. We wczesnym stadium choroba atakuje pojedyncze stawy, a w miarę upływu czasu rozszerza się na inne układy i narządy takie jak nerki, serce, naczynia krwionośne i gałki oczne.
Przyczyny i objawy
Przyczyną dny moczanowej jest zbyt duża ilość kwasu moczowego we krwi (hiperurykemia). Organizm wytwarza go w nadmiarze lub niedostatecznie szybko wydala (np. w chorobach nerek). W około 70 proc. wydalany jest on z moczem, a pozostała część trafia do przewodu pokarmowego.
Chorobę mogą prowokować również obfite, tłuste posiłki zawierające puryny (m.in. mięso, zwłaszcza wieprzowe podroby), suto zakrapiane alkoholem, nadmiar kawy i czekolady. Czasami powodem staje się silny stres, przemęczenie, leki, moczopędne, kortyzon i witamina B12.
Prawidłowy poziom kwasu moczowego we krwi wynosi: od 3 do 7 mg/dl (mężczyźni) i do 6 mg/dl (kobiety).
Nadmierne stężenie kwasu moczowego we krwi powoduje powstawanie jego kryształów. Osadzają się w stawach, gdzie wywołują stan zapalny. Większa ich ilość tworzy tzw. guzki dnawe prześwitujące przez skórę, które mogą ją nawet przebić, wówczas sączy się z nich biała, mazista wydzielina. Jeżeli zaatakują chrząstkę stawową, stopniowo niszczą ją, a następnie atakują kość, która zostaje uszkodzona bezpowrotnie. Czasami choroba powoduje niewydolność nerek. Z kryształków znajdujących się w drogach moczowych mogą powstać kamienie moczanowe (10 proc. wszystkich kamieni nerkowych). Jeśli zablokują one odpływ moczu, wówczas powodują kolkę nerkową i wodonercze.
Zwykle choroba przebiega w trzech fazach:
- bezobjawowa – podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi
- zaostrzenie choroby – wystąpienie napadów dny (atak trwa od kilku dni do kilku tygodni, powtarza się co kilka tygodni lub miesięcy)
- stan przewlekły (uszkodzenie stawów, nerek).
Leczenie
Leczenie jest długotrwałe, niekiedy trwa całe życie. W okresie międzynapadowym trzeba zażywać leki zmniejszające stężenie kwasu moczowego we krwi oraz przeciwzapalne, aby nie dopuścić do degradacji stawów i powikłań nerkowych. W czasie napadu trzeba jak najwcześniej włączyć lek przerywający atak choroby – kolchicynę, którą należy stosować ściśle według zaleceń lekarza, gdyż daje skutki uboczne. Osoby źle ją tolerujące powinny zażywać niesterydowe leki przeciwzapalne wraz z lekami osłaniającymi żołądek. Ważne jest, by chory wypijał minimum 3 l płynów na dobę, żeby zapobiec odwodnieniu i zmniejszyć wytrącanie się moczanów w nerkach. Należy przy tym stosować dietę niskotłuszczową, ograniczyć pokarmy zawierające purynę, nie zażywać leków moczopędnych i aspiryny, unikać alkoholu i kawy. Na uszkodzone stawy pomaga fizykoterapia, natomiast powikłania nerkowe leczy się metodą operacyjną.
Na dnę chorują głównie mężczyźni między 40. a 60. rokiem życia, kobiety zwykle w okresie menopauzy. Ma ona cięższy przebieg, jeżeli początek choroby wystąpił przed 30 rokiem życia. Nasilenie napadów wzrasta wraz ze stężeniem kwasu moczowego w surowicy krwi. Stałej kontroli wymaga w związku z tym stan nerek, ciśnienie tętnicze krwi, stan naczyń wieńcowych i stężenie glukozy w surowicy.
Niebagatelną rolę w profilaktyce odgrywa stres i nadmierny wysiłek fizyczny, których bezwzględnie należy unikać.
Małgorzata Gorski
* * *
Produkty nie zawierające puryn lub mające ich ilości śladowe:
mleko i jego przetwory, owoce, wyroby zbożowe, miód i cukier.
Łagodne przyprawy: koper, pietruszka, szczypior, majeranek, cynamon, sok z cytryny.
Produkty zasobne w purynę:
podroby (wątroba, nerki, mózg, serce), sosy mięsne, wywary, galaretki mięsne, śledzie i sardynki, a także rośliny strączkowe (groch, fasola, soczewica, bób), szpinak, szczaw, rabarbar i grzyby.
Używki: kakao, kawa, herbata oraz alkohol (czerwone wino i piwo).
Nie należy używać ostrych przypraw: pieprzu, musztardy, papryki, chilli i octu.
Podczas choroby zabrania się spożywania potraw smażonych, pieczonych i duszonych. Przeciwwskazane są również głodówki.
Dna moczanowa najczęściej atakuje stawy:
- śródstopno-palcowy palucha – podagra
- kolanowy – gonagra
- podstawy kciuka – chiragra
- barkowy – omagra
- kręgosługa – rachidagra
- inne stawy