Dlaczego bolą kolana

Ból kolana ma bardzo różne przyczyny. Może być spowodowany wysiłkiem podczas biegu czy wspinaczki, urazem, wynikiem uszkodzeń metabolicznych (dna moczanowa), wytarciem chrząstki, schorzeń (zwyrodnieniowa choroba stawów), a także wynikać z zapaleń bakteryjnych. Oto zestaw najczęstszych przyczyn bólu kolana i krótki ich opis.

Uszkodzenie łąkotki

Charakterystycznym objawem uszkodzenia łąkotki jest ostry i nagle pojawiający się ból w kolanie, nasilony podczas klękania i chodzenia. Często bywa tak, że po gwałtownym ruchu lub zgięciu kolana nie jesteśmy w stanie go wyprostować. Może to oznaczać uszkodzenie łąkotki. W takim przypadku należy pilnie skontaktować się z ortopedą. Ponieważ łąkotka służy nam jako amortyzator i rozprowadza płyn stawowy, próby „rozchodzenia” takiego urazu mogą się skończyć trwałym uszkodzeniem stawu.

Więzadła krzyżowe

Zasadniczo służą do stabilizacji stawu. Ich uszkodzenie często wiąże się z aktywnością ruchową. Zaraz po kontuzji kolano brzęknie i narasta ból. Wprawdzie po kilkunastu dniach obrzęk się zmniejsza, ale kolano pozostaje niestabilne. Mamy wówczas wrażenie, że nam „ucieka” albo „przeskakuje”. Może to się zdarzać kilka razy dziennie albo raz na kilka lat. Każdy taki incydent zwiększa ryzyko uszkodzenia łąkotki oraz chrząstki stawowej i w efekcie może prowadzić do nieodwracalnego zniszczenia stawu kolanowego.

Chrząstka stawowa

Chrząstka stawowa pokrywa powierzchnie stykających się ze sobą kości, a tym samym zapobiega ich ścieraniu i ułatwia poślizg. Oczywiście z upływem lat chrząstka się zużywa. Dopóki więzadła i łąkotki chronią chrząstkę, jest ona w stanie podołać sporym obciążeniom. Kiedy jednak któraś z tych struktur ulegnie uszkodzeniu, cierpi na tym i chrząstka stawowa. Podstawowym objawem jej uszkodzenia jest ból i nawracające obrzęki.

W takich przypadkach należy bez zbędnej zwłoki udać się do lekarza, bo tylko ortopeda może zdiagnozować rodzaj urazu i zastosować właściwe leczenie. Kiedy jednak nie ma w pobliżu lekarza, należy ułożyć uszkodzoną nogę w sposób sprawiający jak najmniejszy ból i założyć kompres schładzający, a jeśli możemy ruszać kolanem, trzeba zabezpieczyć je choćby taśmą kinezjologiczną w taki sposób, aby nie narażać stawu na dalsze uszkodzenia.

Nie tylko jednak kontuzje bywają źródłem bólu kolan. Ponieważ z wiekiem chrząstka stawowa się zużywa, należy odpowiednio dbać o staw kolanowy. Przede wszystkim od najmłodszych lat należy być aktywnym fizycznie. Aktywność fizyczna może powiększyć objętość tkanki chrzęstnej stawów, a ponadto wpływa dodatnio na ich dotlenienie i ukrwienie. Nie należy też zbytnio przeciążać stawów. Takim przeciążeniem jest na przykład nadwaga. Ale i dźwigając zakupy, pamiętajmy o tym, aby ciężar rozkładać równomiernie na obie ręce, a w konsekwencji – na oba kolana. To z pewnością pomoże nam opóźnić zużycie chrząstki stawowej.

Ból kolana po czterdziestce

Wraz z wiekiem wszystkie części naszego ciała się zużywają. Jako się rzekło, wystawione na największe obciążenia kolana są szczególnie narażone na zużycie. Zwłaszcza chrząstka. Im człowiek starszy, tym staje się mniej gładka i coraz cieńsza. Pojawiają się napięcia mięśniowe powodujące dodatkowy ucisk. Na początku objawy zużycia są mało odczuwalne, ale z czasem pojawia się ból w kolanie podczas wchodzenia po schodach, sztywnieją stawy, a niekiedy zupełnie bez przyczyny pojawiają się obrzęki. W takim przypadku powinniśmy skontaktować się ze specjalistą, ponieważ postępujące zwyrodnienie kolan może prowadzić do zaniku ich ruchomości. Lekarz oczywiście udzieli fachowej konsultacji, ale pamiętać należy także o tym, że sami sobie wcześniej możemy pomóc. Jeśli odczuwamy ból w kolanie, starajmy się go nie forsować ani nie trzymać zbyt długo w jednej pozycji. Powinniśmy także postarać się zmienić nieco dotychczasową dietę – ograniczyć jedzenie mięs i wędlin, a wzbogacić nasze codzienne menu o warzywa i owoce. Warto także pomyśleć o odpowiedniej suplementacji, o unikaniu stresu i o używaniu odpowiedniego obuwia. Im wygodniejsze i lżejsze buty, tym mniejsze obciążenie dla kolan.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Gonartroza, czyli zwyrodnienie stawu kolanowego, jest dziś jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności. Choroba najczęściej dotyka kobiet, osób z nadwagą i seniorów. W początkowym okresie brak jest jakichkolwiek objawów, ale z czasem pojawiają się ból i dysfunkcja. Trudno jest zginać i prostować kolana, występuje obrzęk, zaczerwienienie i podwyższona temperatura w okolicy stawu kolanowego, bolesność uściskowa, a potem zanik mięśnia czworogłowego. Wraz z postępem choroby pacjent zaczyna unikać ruchu, ponieważ niemal każdy jego rodzaj sprawia mu ból, a brak aktywności fizycznej prowadzi do tego, że z czasem dolegliwości w kończynach pojawiają się również w stanie spoczynku. Przyczyną gonartrozy mogą być przebyte urazy mechaniczne, złamania kończyn, operacje w obrębie stawu kolanowego, nieprawidłowy kształt lub ustawienie rzepki, siedzący tryb życia, nadwaga, niedoczynność tarczycy, przewlekłe stany zapalne w organizmie, nieprawidłowa gospodarka wapniowa, cukrzyca, naturalne procesy starzenia się organizmu…

Podobny przebieg i podobne przyczyny do gonartrozy może mieć reumatoidalne zapalenie stawów czy reumatyzm. Bez właściwej diagnozy nie da się tych chorób leczyć, a więc kiedy tylko pojawi się ból w kolanie albo obrzęk, należy udać się do lekarza, który skieruje na badania laboratoryjne, USG, rezonans magnetyczny czy tomografię komputerową, a potem podejmie leczenie. W każdym przypadku istotną częścią kuracji będzie odpowiednia rehabilitacja ruchowa. To bowiem aktywność fizyczna powoduje, że nasze kolana funkcjonują dłużej i sprawniej. Dlatego nie rezygnujmy z ruchu, ćwiczmy, a dłużej pozostaniemy młodzi i sprawni.

Jacek Godek