Nieprawidłowa dieta nie jest jedynym czynnikiem, który może doprowadzić do anemii. Istnieje wiele innych przyczyn, które mogą ją wywołać. Wśród nich wymienić można schorzenia przewodu pokarmowego związane ze złym wchłanianiem produktów odżywczych lub nadmierną utratę czynników potrzebnych do krwiotworzenia. Niedokrwistość może też wystąpić w przebiegu schorzenia nowotworowego oraz wielu innych chorób o charakterze przewlekłym. Przed przystąpieniem do leczenia konieczne jest więc ustalenie przyczyny powstania anemii.
Z dr. n. med. Andrzejem Mitalem specjalistą chorób wewnętrznych z Kliniki Hematologii AMG rozmawia Agnieszka Tuszyńska.
– Panuje przekonanie, że dieta wegetariańska przyczynia się do powstania anemii. Czy mógłby się Pan ustosunkować do tej opinii?
– Dieta wegetariańska ograniczona tylko do warzyw i owoców może doprowadzić do anemii niedoborowej, związanej najczęściej z deficytem żelaza i witaminy B12. Niedobór żelaza wynika z braku podaży najlepiej przyswajalnej jego postaci zawartej w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz z zaburzonego wchłaniania żelaza zawartego w produktach roślinnych, wskutek obecności dużych ilości fitynianów i polifenoli w tego rodzaju diecie. Należy dodać, że rozszerzenie diety wegetariańskiej o produkty mleczne i jaja w pełni zaspakaja zapotrzebowanie na niezbędne składniki odżywcze, co zapobiega wystąpieniu anemii.
– Najczęstszą przyczyną anemii jest niedobór żelaza w organizmie. Wymieńmy produkty, które są szczególnie bogate w żelazo.
– Do takich produktów należą: mięso, drób, wątróbka, podroby, kasze, jaja, kakao, rośliny strączkowe, szpinak, śliwki suszone, orzechy, rodzynki, daktyle, drożdże. Produkty o niskiej zawartości żelaza to mleko krowie, większość owoców, ziemniaki, pomidory, cebula, kapusta, seler, sałata, ryż, mąka pszenna biała, tłuszcz.
– Czy oprócz produktów zawierających duże ilości żelaza, powinniśmy uwzględnić w naszej diecie inne mikroelementy?
– Oczywiście tak. Do istotnych mikroelementów zaliczamy miedź, cynk, mangan, kobalt, molibden, chrom, fluor, selen. W zapobieganiu anemii ważna jest również podaż witaminy B12, kwasu foliowego, witaminy C, E, B2, B6.
– Jakie czynniki sprzyjają wchłanianiu żelaza, a jakie je upośledzają?
– Podczas rozpatrywania zawartości żelaza i innych pierwiastków w produktach spożywczych należy pamiętać, że duże ilości danego składnika w produkcie nie zawsze świadczą o tym, że jest on dla nas jego dobrym źródłem. Przykładem może być szpinak, który zawiera dużo żelaza, ale jego przyswajalność jest mała i wynosi około 2%. Najlepiej przyswajalne jest żelazo hemowe występujące w produktach pochodzenia zwierzęcego, czyli w mięsie, rybach, drobiu.
Spośród czynników ułatwiających wchłanianie żelaza wymienić należy witaminę C, soki z owoców cytrusowych oraz dietę bogatą w białka i aminokwasy. Przyswajalność żelaza jest gorsza w przypadku niedokwaśności, stosowania leków hamujących wydzielanie kwasu solnego w żołądku oraz go zobojętniających. Przykładem najczęściej stosowanych preparatów z tej grupy są ranitydyna, omeprazol, pantoprazol, Alugastrin, Manti. Wchłanianie żelaza upośledzają również pszenica i otręby.
– Czy picie kawy i herbaty w przypadku anemii jest wskazane?
– I kawa i herbata hamują wchłanianie żelaza, a więc w przypadku anemii z niedoboru żelaza należy ograniczać ich spożycie.
– Podsumujmy najważniejsze zasady diety. Jak się odżywiać, czego unikać?
– Dieta powinna być urozmaicona. Powinna zawierać produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w odpowiednich proporcjach, co nie tylko wpłynie na zapobiegnięcie anemii, ale również wielu innym chorobom. Dieta wegetariańska pomimo korzystnego wpływu w zapobieganiu chorobom układu krążenia, miażdżycy, otyłości, nadciśnieniu, chorobom nowotworowym może jednak po pewnym czasie doprowadzić do niedokrwistości niedoborowej. Wówczas konieczna jest suplementacja brakujących czynników – najczęściej żelaza i witaminy B12. Alternatywą jest – jak już wspomniałem – dołączenie do tej diety przetworów mlecznych i jaj. Należy zaznaczyć, że niedobór witaminy B12 najczęściej pojawia się po kilku latach od wdrożenia diety wegetariańskiej, co związane jest z tym, że magazyny tej witaminy zgromadzone w wątrobie starczają na 3 do 5 lat. Aby zapobiec niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego należy spożywać odpowiednią ilość produktów roślinnych, ponieważ głównie w nich jest on zawarty. Szczególnie ważne jest stosowanie odpowiedniej diety gwarantującej odpowiednią podaż żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12 w okresie zwiększonego zapotrzebowania na te czynniki, czyli w okresie wzrastania, ciąży i karmienia piersią. Bardzo często w powyższych stanach konieczna jest dodatkowo suplementacja preparatami żelaza i kwasu foliowego.
– Dziękuję za rozmowę.