Nasze organizmy potrzebują kontaktu z promieniowaniem słonecznym – to dzięki temu mamy silniejsze kości, a przede wszystkim cudowny nastrój. Nie rezygnujmy więc ze spacerów i kontaktu z naturą. Przez cały rok dbajmy o ich systematyczność. Skoncentrujmy się na takim działaniu, które pozwoli nam poprawić ogólną odporność organizmu, stojącą na straży naszego zdrowia.
Czym właściwie jest odporność? Nie da się w kilku zdaniach wyczerpująco odpowiedzieć na to pytanie, ale najogólniej mówiąc, jest to zbiór mechanizmów mających za zadanie ochraniać nas przed antygenami, czyli czymś obcym dla organizmu, na przykład chorobotwórczą bakterią lub wirusem. Innymi słowy, układ odpornościowy (zwany immunologicznym) broni nas przed rozwojem chorób infekcyjnych, ale też – dzięki zdolnościom rozpoznawania obcych białek – nie dopuszcza do rozwoju nieprawidłowych komórek, jakimi są komórki nowotworowe. Te niezwykłe zdolności układu immunologicznego decydują o tym, iż jest on uznawany za jeden z najważniejszych układów.
Rodzaje odporności
Odporność dzieli się na wrodzoną, czyli nieswoistą, oraz nabytą, czyli swoistą. Natura obdarzyła każdego odpornością wrodzoną, a jej podstawowe elementy to skóra i błony śluzowe, stanowiące istotną barierę dla drobnoustrojów chorobotwórczych. Istnieje wiele mechanizmów wpływających na zwiększenie efektywności tej ochrony – na przykład kwaśny odczyn skóry, który działa bakteriobójczo. Dlatego duże znaczenie dla zdrowia ma higiena ciała oraz odpowiedni dobór środków kosmetycznych. Ważną zaporą dla drobnoustrojów jest śluz obecny w drogach oddechowych i w przewodzie pokarmowym. Jeżeli jednak te bariery okażą się niewystarczające, to wnikające do wnętrza organizmu antygeny napotykają leukocyty, czyli białe ciałka krwi, które pełnią niezwykle ważną funkcję obronną. Są one obecne we wszystkich płynach ustrojowych i mają za zadanie unieszkodliwić napastnika.
Pojawienie się na błonach śluzowych wirusa uruchamia mechanizm jego unicestwienia poprzez aktywację enzymów prowadzącą do utworzenia specjalnego kompleksu białkowego zwanego interferonem. To dzięki niemu hamowana jest replikacja, czyli mnożenie się wirusa, co uniemożliwia rozwój wywoływanej przez niego choroby. Jest to oczywiście bardzo uproszczony model pewnych funkcji układu odpornościowego, ale oddający meritum sprawy.
Odporność swoista polega na zapamiętywaniu danego antygenu, na którego kolejne pojawienie się organizm reaguje wytwarzaniem przeciwciał wybiórczo wiążących ten właśnie antygen. Ten mechanizm odporności tłumaczy, dlaczego szczepienia są skuteczne. Wprowadzenie antygenu do organizmu pozwala bowiem na „przygotowanie” właściwej broni – czyli przeciwciał. Niestety, jeśli skład antygenowy czynnika chorobotwórczego nie jest znany, to nie da się wytworzyć skutecznej swoistej szczepionki. Wiele trudności nastręczają wirusy – na przykład powodujące grypę – które bardzo sprytnie potrafią zmieniać swoją budowę i podlegają mutacjom, czyli zmianom w składzie genetycznym. Ta zmienność antygenowa nie pozwala na wytworzenie trwałej odporności, a także na wyprodukowanie w stu procentach skutecznej szczepionki. Szczepionka przeciw grypie musi być stale zmieniana, a jej producenci są w stanie jedynie przewidzieć strukturę nadchodzącego wirusa. Jeżeli chorobę wywołuje wirus niepodlegający zmianom – na przykład wirus ospy wietrznej – to jednorazowe zachorowanie daje nam odporność na całe życie, gdyż układ immunologiczny zapamiętuje dany antygen i wytwarza przeciw niemu chroniące nas przeciwciała.
Jak dbać o odporność?
Wobec tak oczywistych problemów z uzyskaniem właściwej szczepionki warto zadbać o naturalną odporność, która ma za zadanie chronić przed wtargnięciem każdego rodzaju wirusa. Wydolność układu immunologicznego jest uwarunkowana genetycznie, dlatego niektórzy chorują rzadziej, a inni częściej. Jednak oprócz cech wrodzonych dużą rolę odgrywają również tak zwane czynniki środowiskowe oraz styl życia każdego człowieka. Na odporność negatywnie wpływają złe emocje, przewlekły stres, ogólne przemęczenie, niezdrowe odżywianie, palenie papierosów, a nawet życie w zbyt sterylnych warunkach. Kontakt z naturą daje możliwość właściwego ukształtowania układu immunologicznego, natomiast przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach znacznie to utrudnia. Dlatego przez cały rok nie unikajmy długich spacerów hartujących organizm i poprawiających nastrój.