Cukrzyca jest zespołem zaburzeń przemiany węglowodanów w organizmie, spowodowanym niedoborem insuliny. Zaburzenia te można wyrównać, podając insulinę lub leki doustne, ale dużą rolę w ustabilizowaniu właściwego stężenia glukozy we krwi, w ułatwieniu leczenia farmakologicznego, w zapobieganiu powikłaniom cukrzycy odgrywa właściwa dieta.
Lekarze i dietetycy są zgodni, że powinna być dostosowana indywidualnie do potrzeb każdego cukrzyka, bowiem uzależniona jest m.in. od:
• typu cukrzycy
• wagi ciała pacjenta
• rodzaju wykonywanej pracy
• trybu życia
Dobrze dobrana dieta powinna zawierać odpowiednią ilość energii, białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin, składników mineralnych, włókien roślinnych, czyli błonnika, przez co ograniczyć tendencje do hiperglikemii oraz uwzględniać zasady diety miażdżycowej.
Bardzo ważnym składnikiem budulcowym jest białko; w przypadku diety cukrzycowej, co najmniej w połowie powinno być pochodzenia zwierzęcego (chude mięso, drób, wędliny, ryby, chude mleko i jego przetwory, jaja) W diecie podaje się dobowo 0,8–1,0 g białka na jeden kilogram wagi ciała.
Dieta cukrzycowa jest dietą, w której należy ograniczyć tłuszcze, zwracać uwagę na ich rodzaj – należy unikać przede wszystkim tych pochodzenia zwierzęcego, takich jak: masło, smalec, słonina, a zamiast nich stosować tłuszcze roślinne – oliwę, oleje (zwłaszcza sojowy i słonecznikowy) z uwagi na obecność w nich niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT).
Dodatkową przesłanką do ograniczenia ilości tłuszczów jest – częsta u cukrzyków – nadwaga, otyłość i skłonność do miażdżycy. W diecie cukrzycowej powinno się również zwrócić uwagę na węglowodany, czyli cukry. Konieczne jest wykluczenie z diety węglowodanów prostych, które szybko wchłaniają się do krwi i bardzo szybko podnoszą poziom glukozy. Te niekorzystne węglowodany znajdują się w produktach takich jak: cukier, dżemy, miód, marmolada, ciasta, słodycze, słodkie napoje, lody.
Należy także ograniczyć produkty zawierające cholesterol, takie jak: podroby – wątroba, serca, nerki, mózg, ozorki oraz żółtko jaja kurzego, a także tłuste gatunki mięs, wędlin, tłuste mleko i jego przetwory.
W diecie mogą się znaleźć w ograniczonych ilościach produkty mączne, ziemniaki, warzywa. Produkty te zawierają węglowodany złożone. Ze względu na szybkość wchłaniania się, węglowodany można podzielić na:
• czołgające się – znajdujące się w warzywach
• spacerujące – występujące w produktach zbożowych
• wolno biegnące – to węglowodany z owoców i mleka
•biegnące sprintem – cukier, słodycze
W odżywianiu ważny jest też rozdział węglowodanów. Powinny one znaleźć się w większych ilościach w trzech głównych posiłkach (śniadanie, obiad, kolacja). Natomiast w posiłkach pośrednich w mniejszej ilości. Ilość węglowodanów w podstawowych posiłkach powinna być każdego dnia taka sama lub zbliżona.
Niewskazane są zbyt duże przerwy między posiłkami. W cukrzycy typu I – insulinozależnej, należy spożywać 5–6 posiłków dziennie, a przerwy między nimi nie powinny być dłuższe niż 3 godziny, natomiast w cukrzycy typu II – leczonej środkami doustnymi i dietą lub samą dietą, może ich być mniej – 3–5. Posiłki w ciągu dnia trzeba odpowiednio rozłożyć. Również zapotrzebowanie energetyczne musi być właściwie rozłożone na poszczególne posiłki. Przedstawia się ono następująco:
Przy 6 posiłkach:
I śniadanie – 20 proc. energii całodobowego zapotrzebowania
II śniadanie – 10 proc. energii całodobowego zapotrzebowania
Obiad – 30 proc. energii całodobowego zapotrzebowania
Podwieczorek – 10 proc. energii całodobowego zapotrzebowania
I kolacja – 20 proc. energii całodobowego zapotrzebowania
II kolacja – 10 proc. energii całodobowego zapotrzebowania
Przy 5 posiłkach:
I śniadanie – 25 proc. energii całodobowego zapotrzebowania
II śniadanie – 10 proc. energii całodobowego zapotrzebowania
Obiad – 25 proc. energii całodobowego zapotrzebowania
Podwieczorek – 15 proc. energii całodobowego zapotrzebowania
Kolacja – 25 proc. energii całodobowego zapotrzebowania