W tropikalnych rejonach Ameryki Południowej występuje wiele gatunków drzew, z których pozyskuje się cenne olejki eteryczne. Jednak tylko trzy z nich znajdują zastosowanie w medycynie i kosmetologii. Jednym z nich jest copaiba (Copaifera officinalis) – drzewo bardzo zasobne w oleożywicę. Z jednego pnia można pozyskać jej aż 40 litrów rocznie.
Copaiba jest olbrzymim i silnie rozgałęzionym drzewem o prostym pniu i imponującej koronie. Osiąga wysokość około 20–30 metrów. Jego drewno jest dość ciężkie i ma kasztanową barwę, natomiast kora jest szarawozielona, nakrapiana i pomarszczona. Liście są parzystopierzaste z groniastym kwiatostanem, mającym charakterystyczny balsamiczno-pieprzowy zapach. Pękający owoc zawiera od 1 do 4 nasion. To wszystko powoduje, że copaibę trudno pomylić z innym drzewem.
Pozyskiwanie oleju
Surowcem leczniczym pochodzącym z tego drzewa jest żywica, kora oraz miazga owoców. Żywicę zbiera się, nacinając lub drążąc pień. Poprzez te nacięcia wypływa ona do bambusowych tub. Następnie poddaje się ją destylacji parą wodną, co prowadzi do uzyskania płynnego olejku eterycznego. Ma on jasnożółty lub złotobrunatny kolor i dość rzadką konsystencję.
Bogactwo związków
Około 15 proc. składu oleożywicy stanowią olejki eteryczne. Pozostałe substancje to żywice i kwasy..Aktywne działanie biologiczne posiadają przede wszystkim substancje zwane seskwiterpenami, jak również diterpeny. Niektóre z nich, jak np. kwas kopainowy, parakopainowy czy kopainoferolowy, występują jedynie w copaibie, która jest najbogatszym źródłem kariofilenu. Kariofilen to silny związek o znaczącym działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgrzybiczym, a dodatkowo jeszcze działający gastroprotekcyjnie.
Działanie i zastosowanie
Tubylcy żyjący na obszarze Amazonii od dawna dobrze znają i cenią oleożywicę z drzewa copaiby. W ich języku copaiba oznacza „łagodzenie”. Wykazuje szerokie działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, wzmacniające, wspomagające gojenie ran i regenerację komórek. Wskazana jest do stosowania przy trądziku, łojotoku, łupieżu, łuszczycy, rybiej łusce, a także opryszczce.
Brazylijscy „curanderos” stosowali olejek z copaiby (aceite de copaiba) jako silny środek antyseptyczny i wykrztuśny, także jako środek przeciwzapalny przy schorzeniach dróg moczowych.
Do Europy przywędrował on wraz z Jezuitami wracającymi z Nowego Świata w I połowie XVII wieku – stąd nazwa Balsam Jezuitów. Ów balsam był używany przede wszystkim do leczenia bronchitu i hemoroidów, a także łuszczycy.
Oleożywicę można stosować zewnętrznie na żylaki (wyraźnie zmniejsza ich wypukłość), przyspiesza gojenie się trudnych ran i ułatwia ich zabliźnianie. Pomaga także na różnego rodzaju bóle mięśniowe i ukąszenia przez owady. Przyjmowana doustnie przynosi ulgę w kaszlu, chronicznym zapaleniu oskrzeli oraz astmie. Ma dobroczynne działanie na błony śluzowe. Łagodzi stany zapalne pęcherza moczowego, jak również wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Wyciągi sporządzone z kory działają oksydacyjnie i rewitalizująco.
Copaiba w kosmetyce
Żywica, oleożywica, a w szczególności olejek copaibowy (aceite de copaiba) znajdują szerokie zastosowanie w kosmetyce. Składniki te dodawane do preparatów kosmetycznych powodują, że skóra staje się gładka i jędrna.
Z uwagi na swoje bakteriobójcze działanie olejek copaibowy jest bardzo pożądanym składnikiem preparatów przeciwtrądzikowych. Z powodzeniem wykorzystywany jest on również w przemyśle perfumeryjnym, jako fiksator, czyli utrwalacz zapachu w różnych kompozycjach wód toaletowych. Wraz z innymi nutami zapachowymi jest bazą wielu męskich perfum. Kosmetyki z dodatkiem olejku z copaiby pachną nieco balsamicznie i tajemniczo.
BS
