Chrom (Cr)

Optymalne spożycie chromu zmniejsza zatem ilość insuliny koniecznej do utrzymania normalnego stężenia glukozy we krwi. Gdy organizm ma odpowiednią ilość chromu wykorzystuje skutecznie insulinę i stężenie glukozy we krwi utrzymuje się na prawidłowym poziomie. Chrom może więc zapobiegać rozwojowi cukrzycy typu II. Optymalne spożycie chromu może zmniejszyć ryzyko zawału serca u osób szczególnie narażonych, tj. u cukrzyków i chorych na miażdżycę tętnic. Chrom pomaga rozkładać tłuszcze, może więc ograniczyć stężenie złego cholesterolu (LDL) i zwiększać stężenie dobrego cholesterolu (HDL), a przez to zmniejszyć ryzyko chorób serca. Odgrywa również niemałą rolę w zapobieganiu objawom hipoglikemii.

Minęło już ponad 80 lat od czasu kiedy wiadomo, że chrom stymuluje wzrost roślin, a jego nadmiar może powodować ich schorzenia. Do roślin najbardziej wrażliwych na podwyższone stężenie chromu należą: tytoń, kukurydza i owies.

Pierwiastek ten występuje we wszystkich tkankach zwierzęcych. Jest też w tkankach ludzkich w skrajnie małych i zróżnicowanych stężeniach. Zwykle jest to od 0,02 do 0,04 ppm [1 ppm + 10^-6] w suchej masie.

Dziennie dorosły człowiek absorbuje ok. 80–100 μg. Łączna zawartość chromu w ciele człowieka jest oceniana na poniżej 6 mg.

Absorpcja chromu nie jest łatwa, gdyż człowiek zatrzymuje tylko ok. 3% tego co pobiera. Lepiej jest absorbowany chrom sześciowartościowy niż trójwartościowy. Jak większość minerałów jest wchłaniany w jelitach i przechodzi do krwi, gdzie wiąże się z białkiem transferryną. Po pewnym czasie zostaje uwolniony z krwi i zmagazynowany w różnych narządach. Największe ilości tego pierwiastka gromadzą się w nerkach, śledzionie i w jądrach, a śladowe ilości w sercu, płucach, trzustce i w mózgu.

Z wyjątkiem płuc, zawartość chromu nie wydaje się wzrastać z wiekiem. Osoby starsze nie są zdolne do zatrzymywania tej ilości, jaką zatrzymują osoby młodsze.

Niedobór

 Niedobór chromu może powodować stany lękowe, zmęczenie, nietolerancję glukozy szczególnie u cukrzyków, nieprawidłowy metabolizm aminokwasów, zwiększając ryzyko arteriosklerozy. Może powodować także osłabienie, nerwowość i depresję. Spożywanie niedostatecznej ilości chromu może przyczynić się do występowania cukrzycy u dorosłych. Wzrost stężenia insuliny pociąga za sobą nadmierne wydalanie chromu z moczem, co zwiększa niedobór tego pierwiastka w organizmie i wspomaga rozwój cukrzycy. Pacjenci z cukrzycą na ogół wykazują znaczną poprawę przy podaniu chromu.

Inne objawy niedoboru chromu także przypominają cukrzycę. Chory odczuwa odrętwienie i mrowienie palców u rąk i nóg, podnosi się stężenie cukru we krwi, występują choroby nerwów w obu kończynach, nietolerancja glukozy i zaburzenia koordynacji ruchów.

Niedobór chromu w pożywieniu może wiązać się ze wzrostem poziomu cholesterolu we krwi i nasileniem ryzyka zachorowania na choroby serca i krążenia.

Z biegiem lat w wyniku starzenia się stężenie chromu spada, a rośnie zagrożenie cukrzycą i chorobami serca. Przy niedoborze chromu zaburzony jest wzrost i długość życia. Tak więc braki chromu mają zdecydowanie negatywny wpływ na organizm.

Badania na zwierzętach wykazały, że brak chromu powoduje u nich zmniejszenie produkcji białek, uszkodzenie oka, skraca życie i obniża płodność. Niedobór chromu u szczurów i małp prowadził do ograniczania tolerancji na glukozę, którą przywracało dodatkowe podawanie chromu. 

Nadmiar

  Nadmierne przyjmowanie chromu może prowadzić do zatrucia, które objawia się zapaleniem skóry, wrzodami żołądka i jelit oraz zaburzeniami wątroby i nerek. Spożywanie nadmiernych ilości chromu lub jego nagromadzenie może ograniczyć działanie insuliny zamiast je wspomagać. Duże dawki chromu mogą przyczynić się do powstawania chorób nowotworowych.

Istnieją obawy, że przyjmowanie bardzo dużych dawek chromu może upośledzać przyswajanie żelaza i cynku. Każdy nadmiar tego pierwiastka jest wydalany z moczem, a minimalna ilość z potem i kałem. 

Zapotrzebowanie

 Na ogół przyjmuje się, że 50 do 200 mg chromu dziennie wystarcza, by nie powstał niedobór tego ważnego mikroelementu w organizmie dorosłych. Nie wydaje się jednak, aby odżywianie mogło zapewnić organizmowi 200 mg chromu. Z tego względu sprzedaje się go zazwyczaj w dawkach po 200 mg. Powinno się go przyjmować w czasie jedzenia i popijać dużą dawką wody, aby zmniejszyć ewentualne podrażnienia żołądka. Najłatwiej jest wchłaniany chrom chelatowany z pikoliną.

Jak wynika z badań około 90% Amerykanów spożywa posiłki o niedostatecznej ilości chromu. W krajach słabiej rozwiniętych jest zapewne znacznie gorzej. Szczególnie źle jest w tych populacjach, które żywią się pokarmami wysoce przetworzonymi, jak białe pieczywo, ryż czy różne tzw. błyskawiczne dania. Także dieta wysoce cukrowa i wyczerpujące ćwiczenia fizyczne mogą przyczynić się do nadmiernego wydalania chromu z moczem i do powstawania zdecydowanych niedoborów tego pierwiastka w organizmie.

Źródła

Chrom występuje w większym stężeniu w otrębach i zarodkach ziaren zbóż. W pełnym ziarnie wykazano 1,7 ppm, a w mące po odrzuceniu otrąb 0,23 ppm, natomiast w białym chlebie już tylko 0,14 ppm, czyli ponad 12 razy mniej. Dobrym źródłem chromu jest olej kukurydziany, goździki i inne przyprawy, pełne ziarno zbóż, razowa mąka, kasze, ser, suszone śliwki, orzechy, owoce morza, wątroba, nerki, mięso, melasa i drożdże piwne. Chuda żywność zawiera zazwyczaj więcej chromu niż tłusta. Wiedza na temat zawartości chromu w warzywach jest bardzo słaba, warto jednak pamiętać, że im bardziej przetworzona żywność tym zawartość chromu jest mniejsza.

Interakcje

Wraz z witaminą B i niacyną chrom odpowiada za wchłanianie glukozy z krwi do komórek organizmu. Spożywanie potraw o dużej zawartości cukrów prostych przyczynia się do bardzo dużych ubytków tego ważnego pierwiastka.

Chrom jest najlepiej wchłaniany kiedy przyjmuje się go z pokarmami bogatymi w witaminę C. Natomiast preparaty zawierające węglan wapnia mogą utrudniać jego przyswajanie. Żelazo, mangan, cynk, tytan i wapń hamują wchłanianie chromu.

Prof. dr hab. Stanisław K. Wiąckowski