Choroby nerek – rodzaje i objawy

Choroby nerek przez długi czas mogą przebiegać bezobjawowo. Nieleczone skutkują nieodwracalnymi zmianami, czasami tak poważnymi, że konieczne może być zastosowanie leczenia nerkozastępczego – dializy lub przeszczepu nerki.

Niepokojące objawy

Pierwszym sygnałem ostrzegawczym, mogącym wskazywać na chorobę nerek lub dróg moczowych są – łatwe do zauważenia – zmiany w wyglądzie, kolorze, przejrzystości i zapachu moczu.

W zależności od rodzaju schorzenia nerek, mogą występować różne – czasami zupełnie nie kojarzone z problemami nerkowymi – objawy, m.in. podwyższone ciśnienie krwi, ogólne złe samopoczucie, nadpobudliwość lub apatia, senność, bladość, łuszczenie się skóry, bóle głowy, gorączka, wymioty, niesmak i zapach amoniaku w ustach, obrzęki nóg, pieczenie i bolesność w oddawaniu moczu, skąpomocz lub zbyt częste jego oddawanie.

Przyjrzyjmy się, jakie są najbardziej typowe objawy niektórych chorób nerek.

Kamica nerkowa

Kolka nerkowa: często nawet kilkugodzinne, ostre, przerywane bóle w okolicach nerek promieniujące w kierunku krocza, do tego uczucie parcia, czasami krwiomocz, nudności i wymioty – to objawy, które mogą sugerować kamicę nerkową, chorobę dotykającą 5 proc. dorosłych osób, zwłaszcza panów.

Schorzenie powstaje wskutek nadmiernej krystalizacji niektórych związków w moczu i tworzenia się kamieni nerkowych, które przeciskając się przez moczowód w kierunku pęcherza moczowego są przyczyną ostrych napadów bólowych.

Kłębuszkowe zapalenie nerek

• ostre, schorzenie o podłożu immunologicznym, bywa skutkiem np. anginy, czasami też zakażenia skóry (róża, liszajec). Nieleczone może doprowadzić do powstania niewydolności nerek. Poza zmniejszonym wydalaniem moczu (często koloru brunatnoczerwonego), pieczeniem i bólem przy jego oddawaniu, u chorych występuje podwyższone ciśnienie krwi, silne bóle głowy i obrzęki nawet całej twarzy. Najczęściej chorują dzieci do 11 roku życia.
• przewlekłe, którego przyczyną jest uszkodzenie błony sączącej kłębuszków nerkowych przez procesy zapalne. Choroba może trwać latami z okresowymi zaostrzeniami i remisjami. Objawy – choć wielu chorych może nie mieć żadnych dolegliwości nawet przez lata trwania choroby – to pienienie się moczu i krwiomocz, obrzęki pojawiające się w ciągu dnia i ustępujące po nocy; bóle głowy, czasami wodobrzusze, osłabienie, uczucie zmęczenia, brak apetytu.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek

Jest schorzeniem wywołanym przez bakterie. Najczęściej sprawcą jest pałeczka okrężnicy Escherichia coli. Występuje równie często u dorosłych jaki i u dzieci.

Niewielki białkomocz, zwiększona ilość leukocytów w polu widzenia, duża ilość bakterii w moczu, pobolewania w okolicy lędźwiowej (jedno- lub obustronne), nadciśnienie tętnicze, czasami osłabienie – to najczęstsze objawy tego schorzenia. Choroba częściej atakuje kobiety.

Wielotorbielowate zwyrodnienie nerek

To wrodzona, dziedziczona rodzinnie choroba polegająca na tworzeniu się w nerkach wielu torbieli, które systematycznie niszczą miąższ nerkowy. Objawy kliniczne choroby pojawiają się zazwyczaj dopiero po 40 roku życia i związane są z powolną, trwającą nawet przez 20 lat, postępującą utratą czynności nerek.

Niewydolność nerek

Ta choroba oznacza utratę zdolności do oczyszczania organizmu z toksycznych produktów przemiany materii, wydalania wody oraz kontroli homeostazy, czyli równowagi wewnątrzustrojowej. Objawy niewydolności nerek pojawiają się, gdy dochodzi do uszkodzenia powyżej 60% miąższu nerkowego. Schorzenie objawia się wyraźnym zmniejszeniem ilości wydalanego moczu lub nawet jego brakiem oraz narastaniem objawów mocznicowego zatrucia organizmu Dwa główne rodzaje niewydolności nerek to:

• ostra rozwija się gdy dochodzi do nagłego załamania się czynności wydalniczej nerek, np. wskutek zatrucia lub niedokrwienia nerek;
• przewlekła rozwija się powoli, z reguły jako skutek przebytych chorób nerek uszkadzających kłębuszki nerkowe lub kanaliki, chorób metabolicznych, wad i zakażeń układu moczowego oraz trwającej wiele lat kamicy nerkowej. Może doprowadzić do schyłkowej niewydolności nerek objawiającej się m.in.: osłabieniem, wyniszczeniem organizmu, brakiem apetytu, niedokrwistością, nadciśnieniem, zakwaszeniem (kwasicą metaboliczną), bólami kostnymi i skłonnością do patologicznych złamań kości i do krwawień, a w najcięższych przypadkach do śpiączki mocznicowej. Bardzo charakterystycznym objawem jest słodkawo-mdława woń z ust chorych, czasami też uporczywy świąd skóry i poranne wymioty.

Mocznica

czyli uremia to krańcowe upośledzenie funkcji nerek, kiedy to dochodzi do szeregu zaburzeń, które dotyczą całego organizmu i praktycznie wszystkich jego narządów. Najważniejsze są zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i toksyczne działanie licznych produktów przemiany materii, które ulegają akumulacji w organizmie.

Najczęstszą przyczyną uremii są choroby doprowadzające do niszczenia miąższu nerkowego i zmian naczyniowych pogarszających ukrwienie nerek, np. nefropatia cukrzycowa, śródmiąższowe zapalenie nerek, wielotorbielowatość nerek, nowotwory układu moczowego, dna moczanowa.

Wśród objawów mogą wystąpić m.in.: narastająca drażliwość, pobudliwość lub senność, uczucie drętwienia i kurcze kończyn, niesmak i zapach amoniaku w ustach, nudności i wymioty, a czasami biegunka, bóle głowy, zaburzenia rytmu pracy serca. Chory zapada stopniowo w głęboką śpiączkę wskutek działania na mózg substancji toksycznych. Oddech staje się wolny i głęboki.

Rak nerki

Wykrywany najczęściej po 50. roku życia, zwłaszcza u mężczyzn. Objawy niestety pojawiają się późno. Należą do nich: wyczuwalny guz w jamie brzusznej, ból w okolicy lędźwiowej, krwiomocz, brak apetytu i chudnięcie, stałe stany podgorączkowe lub nieopadająca gorączka, a u mężczyzn żylaki powrózka nasiennego.

Przyczyna choroby nie jest znana, ale często rozwija się u osób rodzinnie obciążonych występowaniem guzów nerek. Wiadomo też, że zapadalność na raka nerki jest większa u osób palących.

Jak chronić nerki?

Przede wszystkim unikać zakażenia dróg moczowych, a jeśli już do tego dojdzie, trzeba zakażenie wyleczyć do końca. Bardziej narażone na zakażenia bakteryjne, ze względu na budowę anatomiczną, są kobiety, bowiem krótka cewka moczowa ułatwia drobnoustrojom szybkie dotarcie do nerek. Bez trudu mogą tam dotrzeć np. pałeczki okrężnicy (Escherichia coli).

Wiele kobiet lekceważy problemy z oddawaniem moczu czy bóle w okolicy krzyża, które bywają pierwszym objawem zakażenia, co czwarta kobieta zapada na nie co najmniej raz w roku.

Liczba osób, u których stwierdza się schorzenia nerek wciąż wzrasta, między innymi z powodu rozwoju chorób cywilizacyjnych takich jak cukrzyca, miażdżyca i nadciśnienie tętnicze.

Nerkom zdecydowanie szkodzi nadużywanie środków przeciwbólowych (zwłaszcza ibuprofenu i paracetamolu). Specjaliści uważają, że chorobom nerek sprzyja też nadmierna ilość białek w diecie, szczególnie osób starszych.

Lekarz potrzebny od zaraz!

Pojawienie się gorączki, która towarzyszy bólowi w boku, nagłe zmniejszenie się ilości oddawanego moczu, zmiany w wyglądzie i zapachu moczu, obrzęki na twarzy i podudziach – te objawy mogą sugerować, że nerki albo pęcherz moczowy zaczynają szwankować i bez zwłoki trzeba koniecznie wybrać się do lekarza. Na ocenę niektórych funkcji nerek oraz wstępną diagnozę ewentualnego ich uszkodzenia, kamicy lub zakażenia, pozwala już ogólne badanie moczu. Jeśli jego wynik będzie budził wątpliwości, lekarz na pewno zleci wykonanie bardziej szczegółowych badań, np. ultrasonografię nerkową, urografię, posiew moczu.

Wczesne wykrycie i podjęcie prawidłowego leczenia łagodzi przebieg choroby.

Nieleczone przewlekłe choroby nerek stają się przyczyną niewydolności tego narządu. W rezultacie krew jest coraz gorzej oczyszczana, w organizmie gromadzi się coraz więcej substancji trujących, co zakłóca pracę różnych narządów – mózgu, serca, wątroby, gruczołów wydzielania wewnętrznego.

Aleksandra Orłowska