Choroby dziąseł: płytka nazębna, paradontoza, zapalenie wywołane przez bakterie

Dziąsło jest jedną z tkanek, która wraz z ozębną, okostną, kością wyrostka zębowego i cementem korzeniowym tworzy tzw. przyzębie. Między dziąsłem brzeżnym a korzeniem zęba istnieje wąska szczelina – fizjologiczna kieszonka dziąsłowa, której pogłębianie się wskazuje na stan chorobowy.

Dziąsło pełni rolę ochronną w stosunku do uzębienia, pokrywając cały mechanizm utrzymujący ząb na właściwym miejscu.

Zdrowe dziąsło ma jasnoróżowy kolor i ściśle przylega do szyjki zęba, nie odsłaniając tzw. cementu korzenia zęba.

Przyczyny chorób

Choroby dziąseł zaliczane są do grupy schorzeń przyzębia. Najczęstsze wśród nich są zapalenia dziąseł, które zazwyczaj poprzedzają proces chorobowy przyzębia.

Wśród przyczyn chorób dziąseł najbardziej powszechną jest występowanie tzw. płytki nazębnej. Jak dochodzi do jej powstania?

Nalot na zębach i dziąsłach, a także uzupełnieniach protetycznych tworzą bakterie. Osad bakteryjny odkłada się najczęściej na obrzeżach dziąseł i na powierzchni zębów. Początkowo jest niewidoczny gołym okiem. Z czasem przybiera żółtawą barwę pod wpływem osadzania się barwników i metali pochodzących z pokarmu. Na powstanie płytki nazębnej wpływa również picie kawy i mocnej herbaty, jak również palenie tytoniu i długotrwałe przyjmowanie leków. Zaniedbanie zabiegów higienicznych, tj. mycia zębów i nitkowania, powoduje utwardzenie się płytki nazębnej i powstanie kamienia nazębnego, twardego złogu, który usunąć można tylko przy pomocy profesjonalnego zabiegu u stomatologa.

Dlaczego osad bakteryjny jest niebezpieczny dla dziąseł? Otóż dlatego, że bakterie pozostają w stałym kontakcie z dziąsłem, a wytwarzane przez nie enzymy i toksyny, w połączeniu z brakiem higieny mogą spowodować stan zapalny. Doprowadzić do niego może również rozprzestrzenianie się płytki w głąb szczeliny dziąsłowej, co powoduje powstanie poddziąsłowej płytki bakteryjnej. I wówczas w wyniku działania bakterii tkanki przyzębia, w tym również dziąsło, może ogarnąć stan chorobowy.

Oprócz płytki bakteryjnej, na rozwój chorób dziąseł mają także wpływ rozmaite inne czynniki.

Zapalenie (gingivitis)

Zapalenie dziąseł wywołane płytką nazębną jest chorobą w pełni wyleczalną, choć bywa przewlekłe. Uważa się je za wstępny etap chorób przyzębia, które z kolei są trudne do wyleczenia i często długotrwałe.

Choroba dziąseł może rozwinąć się bardzo szybko, jeśli zaniechana zostanie higiena jamy ustnej. U osoby o całkowicie zdrowym uzębieniu i przyzębiu wystąpi z pewnością już po kilku–kilkunastu dniach od zaprzestania szczotkowania zębów. Nad linią dziąseł powstaje wtedy widoczny osad bakteryjny, a dziąsła puchną i stają się czerwone. Wśród objawów choroby powszechne jest krwawienie podczas mycia zębów oraz podczas zgłębnikowania kieszonki dziąsłowej.

Aby skutecznie wyleczyć zapalenie dziąseł, należy przede wszystkim usunąć płytkę nazębną oraz kamień nazębny (przez lekarza lub pielęgniarkę). Zabieg ten określa się jako skaling. Po likwidacji kamienia powierzchnia zębów powinna zostać wygładzona, aby zredukować do minimum ryzyko powstania złogów kamienia.

Kolejnym zabiegiem umożliwiającym zlikwidowanie zapalenia jest kiretaż –spłycenie kieszonki dziąsłowej poprzez wyskrobanie jej wewnętrznych ścian.

Ważne jest również zastosowanie środków przeciwbakteryjnych i przeciwzapalnych – płukanek, maści i tabletek do ssania.

Choroby wywołane przez bakterie

Na zapalenie dziąseł szczególnie narażeni są diabetycy. Jest to spowodowane wysokim poziomem cukru we krwi, co bezpośrednio przyczynia się do rozwoju przewlekłych chorób dziąseł. Cukrzycy powinni więc systematycznie odwiedzać stomatologa, najrzadziej dwa razy w roku.

Inna grupą osób ze zwiększonym ryzykiem zapalenia dziąseł, są osoby z chorobami krwi, szczególnie białaczką. W związku z tą chorobą często występuje rozrostowe zapalenie dziąseł (tzw. przerost dziąseł). Jego rozwój wzmaga szczególnie palenie tytoniu oraz braki w uzębieniu.

Zapalenie związane z płytką nazębną jest również wynikiem używania w większej ilości takich leków jak cyklosporyna A, fenytoina, nifedypina czy werapamil (sprzyjający tzw. polekowemu zapaleniu dziąseł).

Zapalenie dziąseł nie ogranicza się do jednej grupy wiekowej, np. osób starszych. W równym stopniu dotyka bowiem dorastającą młodzież; mówi się wtedy o pokwitaniowym zapaleniu dziąseł.

Inne choroby nie związane z płytką nazębną

Wśród chorób dziąseł, które nie są wywołane przez bakterie, istnieje grupa schorzeń uwarunkowanych genetycznie. Występują one w zespole Papillona, zespole Lefevre’a i zespole Downa.

Na rozwój zapalenia dziąseł mają również wpływ choroby ogólnoustrojowe, szczególnie zaburzenia śluzówkowo-skórne, tj. liszaj płaski, pęcherzyca, pemfigoid błon śluzowych czy rumień wielopostaciowy. Charakterystyczne w przebiegu tych schorzeń jest złuszczające zapalenie dziąseł, występujące najczęściej u kobiet po 30 roku życia. Objawia się zaczerwienioną i lśniącą błoną śluzową, złuszczaniem nabłonka, pojawieniem się pęcherzy i białych plam w okolicy dziąsła.

Zapalenie dziąsła może być także wynikiem urazu spowodowanego np. zgrzytaniem zębami, uszkodzeniem dziąsła podczas mycia zębów czy w trakcie zabiegu ortodontycznego. Niebezpieczne są także podrażnienia wywołane używaniem protezy.

Zapalenie przyzębia (periodontitis)

Jedną z jednostek chorobowych, której wstępnym etapem może być zapalenie dziąseł, jest zapalenie przyzębia (do niedawna określane jako parodontoza).

Choroba ta bywa przewlekła i zazwyczaj nie udaje się jej całkowicie wyleczyć. Obejmuje wszystkie części przyzębia, łącznie z kością wyrostka zębowego. Głównymi objawami są pogłębiające się kieszonki dziąsłowe (5 i więcej mm) i powolne niszczenie kości. Zapalenie rozwija się wskutek działań dużej ilości bakterii chorobotwórczych, zwiększenia ilości płytki poddziąsłowej i nieodpowiedniej higieny jamy ustnej. W zaawansowanych przypadkach, kiedy dziąsło na skutek obrzęku jest mocno uciśnięte, z kieszonek może wydzielać się ropa; zęby są mocno odsłonięte. W ostrej fazie choroby zdarzają się nawet 35-procentowe ubytki kości w ciągu kilku tygodni.

Zapalenie przyzębia jest najważniejszą przyczyną utraty części uzębienia nawet u dwudziestolatków.

Leczenie

Leczenie zapaleń dziąsła i przyzębia polega na wykonaniu szeregu zabiegów oczyszczających i chirurgicznych. W zależności od przyczyny (nie zawsze powodują je bakterie) stosuje się maści, płukanki, antybiotyki. Wszystkie zabiegi inwazyjne powinno poprzedzać usunięcie płytki i kamienia nazębnego.

W zaawansowanych przypadkach niezbędny jest kiretaż – spłycenie kieszonek dziąsłowych. Przerost dziąseł można wyleczyć poprzez zabieg zwany gingiwektomią; uszkodzenie dziąseł przez zabieg gingiwoplastyki.

Plastyka jamy ustnej usuwa przyczyny chorób przyzębia – anatomiczne wady wędzidełek warg, policzków i języka. Nierzadko konieczna jest też korekta zgryzu, sprowadzająca się do zeszlifowania zębów w odpowiednich miejscach. Rozchwianiu zębów można natomiast zapobiec, usztywniając je poprzez ligaturowanie lub szynowanie. Dużym powodzeniem w leczeniu chorób dziąseł cieszą się lasery, którymi można operować tkanki; do pobudzenia tkanek do regeneracji używa się specjalnych laserów biostymulujących.

Katarzyna Kontusz