Człowiek młody szczęśliwe rzadko cierpi z powodu chorób stawów, natomiast lata dojrzałe bardzo często przebiegają z coraz bardziej dokuczliwymi dolegliwościami dotyczącymi układu ruchu. Oczywiście sprawność fizyczna zależy jeszcze od bardzo wielu czynników – problemów natury neurologicznej, przewlekłych schorzeń układu krążenia i oddechowego, ale te stawowe są chyba najpowszechniejsze i najbardziej upośledzają możliwość ruchu u statystycznego obywatela. Coraz większy odsetek populacji powyżej 50 r.ż. odczuwa dyskomfort związany z zaburzoną pracą stawów. W ostatnich latach ta granica wiekowa przesuwa się niepokojąco coraz niżej, bo już czterdziestolatkowie skarżą się na postępujące zmiany. Ma na to wpływ styl życia, który ogranicza aktywność ruchową większości ludzi, a także takie problemy, jak otyłość, nieprawidłowa dieta prowadząca do destrukcji tkanek układu ruchu, nadmierne przeciążanie pewnych stawów.
Choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa to najczęstsza przewlekła choroba układu ruchu, która rozwija się powoli, ale w konsekwencji doprowadza do zniszczenia, zniekształcenia i upośledzenia funkcji stawów na skutek przeciążeń (mikrourazów), jakim stawy są poddawane każdego dnia. W wielu przypadkach destrukcji struktur układu ruchu dominującą rolę odgrywają procesy autoimmunologiczne, których istotą jest niszczenie własnych komórek (tak jest w RZS). Jednak najczęstszą przyczyną rozwoju choroby jest po prostu starzenie się organizmu, które u różnych osób daje o sobie znać wcześniej lub później.
Choroba zwyrodnieniowa stawów to proces przewlekły, którego przebieg jest modulowany przez różne czynniki – m.in. pracę zawodową, dietę, rodzinne predyspozycje. Do niszczenia stawu dochodzi wskutek przewlekłego zapalenia błony maziowej. Destrukcji ulega też warstwa chrzęstna stawu. Konsekwencją postępujących zmian są dolegliwości, które z biegiem czasu stają się coraz bardziej dokuczliwe, aż do momentu, kiedy najbanalniejsza czynność oznacza nie lada cierpienie. Zaawansowana choroba niesie ból, ograniczenie ruchomości w stawach – aż do niesprawności chorego wymagającej niejednokrotnie pomocy osób trzecich. Choroba zazwyczaj dotyczy dużych stawów – biodrowych, kolanowych, które są najbardziej obciążane, a to oznacza – najbardziej narażone na postępujące zwyrodnienia. Dysfunkcja tych stawów zagraża utratą zdolności do chodzenia, które jest przecież jednym z ważniejszych zastosowań układu ruchu. W zaawansowanych przypadkach ratunkiem dla chorych jest wymiana stawów, co staje się zabiegiem ortopedycznym coraz powszechniejszym i doskonalszym. Na obecnym poziomie medycyny operacje te z zastosowaniem coraz trwalszych endoprotez dają chorym szansę na powrót do normalnego życia.
Choroba dotyka też stawy rąk, stóp i kręgosłupa. Zwyrodnienie kręgosłupa prowadzi do zniszczenia krążków międzykręgowych i ich przesuwania, co w efekcie wywołuje ucisk na nerwy, powodując silny ból i upośledzenie funkcji układu nerwowego. Częste zmiany dotyczące okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa są powodem rwy kulszowej, a patologie w zakresie odcinka szyjnego mogą prowadzić do ucisku na naczynia krwionośne, co objawia się zawrotami głowy, przewlekłymi bólami barku, a nawet zaburzeniami świadomości.
Aby zmniejszyć zagrożenie problemami ze stawami, warto już w młodszych latach podjąć walkę o ich lepszą kondycję na starość. Korzystając z porad, należy zmieniać tak styl życia, aby jak najdłużej cieszyć się pełną sprawnością układu ruchu. W szczególności warto:
- unikać „fotelowego” stylu życia i zadbać o systematyczną aktywność fizyczną (szczególnie polecane jest pływanie),
- nie obciążać nadmiernie stawów – np. noszeniem zakupów, przesuwaniem i podnoszeniem ciężkich przedmiotów,
- utrzymywać należną masę ciała (każdy zbędny kilogram dodatkowo obciąża stawy!),
- w dobrze zbilansowanej diecie dostarczać organizmowi składników potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania układu ruchu. Podstawą powinna być tzw. dieta śródziemnomorska z dużą ilością ryb, oliwą, a także owoce bogate w witaminę C niezbędną do produkcji kolagenu, galaretki, warzywa, olej lniany,
- przyjmować naturalne suplementy uzupełniające dietę,
- nosić wygodne obuwie na elastycznej, płaskiej podeszwie,
- zadbać o to, aby wszystkie meble i sprzęty gwarantowały dobrą postawę w czasie pracy i wypoczynku – np. wysokość krzesła, stołu, dobry materac do spania.
Lek. med. Alina Rewako