Mononukleoza to zakaźna choroba wirusowa, nazywana potocznie chorobą pocałunków, ponieważ przenosi się przez ślinę. Dotyczy głównie dzieci i młodzieży. Można ją wykryć na podstawie laboratoryjnych badań krwi. Zwykle ma dość łagodny przebieg, choć mocno osłabia organizm. Czasem jednak, zwłaszcza gdy atakuje wątrobę, konieczne jest leczenie szpitalne.
Mononukleozę wywołuje wirus Epsteina-Barr (EVB). Atakuje on głównie błonę śluzową nosa, gardła i ucha oraz limfocyty B.
Przyczyny
Zarażenie następuje przez kontakt ze śliną chorego. Dochodzi do tego na przykład podczas pocałunku, picia z tej samej butelki czy jedzenia tej samej kanapki. U dzieci najczęściej przyczyną zarażenia jest włożenie do buzi przedmiotu, z którym miało kontakt inne, chore dziecko.
Okres wylęgania
Choroba rozwija się po 30–50 dniach i to tylko u niewielkiej części zakażonych.
Objawy
Mononukleoza ma objawy podobne do przeziębienia. Rozpoczyna się od zapalenia gardła. Dlatego w początkowej fazie jest mylona z anginą bakteryjną. Dopiero brak poprawy po leczeniu antybiotykami i wysypka po zastosowaniu półsyntetycznych penicylin nasuwa lekarzowi myśl o wirusie Epsteina-Barr. Inne objawy choroby to kożuchowate naloty na migdałkach, powiększenie węzłów chłonnych (zwykle szyjnych, choć bywa i uogólniony odczyn węzłowy) oraz śledziony. W ostrym stadium dochodzi też do uszkodzenia wątroby, o czym świadczy wzrost poziomu aminotransferaz. Jest ono jednak odwracalne i krótkotrwałe.
Każdy inaczej
Każdy pacjent choruje inaczej. Są tacy, którzy mają wysoką gorączkę i tak bardzo powiększone węzły chłonne, że trudno im cokolwiek przełknąć, a nawet oddychać. Ci pacjenci bezwzględnie wymagają hospitalizacji. U innych choroba objawia się jedynie lekkim bólem gardła lub migdałków i dlatego – z reguły – mononukleoza może być leczona w warunkach domowych.
Diagnostyka
Opiera się na obrazie klinicznym i badaniu morfologii krwi. W przypadku mononukleozy w odsetkowym obrazie białych krwinek obecne są limfocyty atypowe i stanowią one co najmniej 10 proc. wszystkich limfocytów. Badania biochemiczne wątroby wykazują podwyższony poziom aminotransferaz, a w późniejszym okresie – także podwyższony poziom przeciwciał EBV IgM.
Leczenie
Niestety, nie ma leczenia przyczynowego, które pozwoliłoby rozprawić się z wirusem Epsteina-Barr. Możliwe jest leczenie wyłącznie objawowe, takie jak w przypadku ostrych infekcji wirusowych. Pacjentom przepisuje się głównie preparaty dezynfekujące śluzówki: septosan, azulan czy tantum verde, a poza tym wapno i rutinoscorbin. Chorym z ciężką mononukleozą krótkotrwale podaje się sterydy, by zmniejszyć odczyn węzłowy. W razie zakażenia bakteryjnego (co czasami się zdarza) trzeba sięgnąć po antybiotyk.
Jak długo trwa?
Mononukleoza trwa do 4 tygodni. Nosicielstwo utrzymuje się przez kilka miesięcy, nawet do roku. Wirus zagnieżdża się w limfocytach oraz w komórkach nabłonkowych gardła i jest obecny również w ślinie. Czasem może się uaktywnić, wywołując na przykład zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie mięśnia sercowego. Zdarza się to jednak rzadko.