Ta roślina to krasnal, a jednocześnie siłacz. Krasnal, bo jest to krzaczek bardzo niewielki. Największe jego okazy osiągają około 60 centymetrów wysokości, przeciętnie jednak nie przekraczają połowy wzrostu. A siłacz – bo ma tak wiele zastosowań leczniczych. Potwierdzeniem tego jest fakt, że chanca piedra (Phyllantus niruri) znalazła uznanie na dwóch krańcach świata: występuje w Ameryce Łacińskiej, a także w Indiach i Chinach. I doceniona została zarówno w farmakopei andyjsko-amazońskiej, jak i w medycynie ajurwedyjskiej oraz chińskiej.
Prawie jak bukszpan
Rośnie na nie najlepszych glebach, także wysoko w górach, zwykle ma rozbudowany korzeń. Najłatwiej odnaleźć ją z dala od słońca, w cieniu. Ma rozgałęzioną łodygę, od której na boki – prawie w poziomie – odchodzą niewielkie gałązki, pokryte licznymi, podłużnymi liśćmi. Są one niewielkie, twarde, blaszkowate, a ich kształt do złudzenia przypomina liście naszego bukszpanu. Gdyby bukszpan i chanca piedra rosły w tej samej strefie klimatycznej, można by je z pewnością pomylić.
Na kamice – nerkową i żółciową
Zarówno w Ameryce Łacińskiej, jak i na subkontynencie indyjskim oraz w Chinach w medycynie ludowej chanca piedra stosowana była od stuleci. W Azji i w Ameryce prekolumbijskiej przede wszystkim zauważono, iż odwar z tej rośliny powoduje zmniejszanie się, a nawet zanik kamieni – tak nerkowych, jak i żółciowych. Stąd przydomek, jaki zyskała na obu kontynentach – łamacz kamieni. Było to zastosowanie bardzo unikatowe i wręcz bezcenne. Kamice – nerkowe i żółciowe – są bowiem dolegliwościami bolesnymi, z którymi w dawnej medycynie radzono sobie bardzo słabo (możemy przekonać się o tym, m.in. czytając poświęcony medycynie staroegipski papirus Westcar). Tymczasem chanca piedra w tej mierze okazywała się bardzo skuteczna. Stąd też ponawiane przez wieki próby przenoszenia tej rośliny z jej środowiska naturalnego do przydomowych ogródków, które jednak zwykle kończyły się niepowodzeniem.
Więcej zastosowań
Ale kamice to nie wszystko. Chanca piedra zwyczajowo stosowana była także w dolegliwościach wątroby i pęcherzyka żółciowego, a także w łagodzeniu wzdęć. Wzmaga wydzielanie żółci. Posiada właściwości odtruwające i wpływa tonizująco na ciśnienie krwi. Praktyka wskazuje nawet na przydatność odwaru z chanki w przypadku żółtaczki typu B oraz w zapobieganiu cukrzycy. Zaleca się ją również w infekcjach dróg moczowych oraz przy nawracającym zapaleniu pęcherza. Przydatna okazuje się nawet w rozmaitych dermatozach, o które w klimacie tropikalnym jakże łatwo: przemywanie zainfekowanych miejsc odwarem z chanki przynosi bardzo szybką ulgę.
Skład
Szerokie spektrum działania chanki piedry wynika z jej składu chemicznego. Zawiera lignany, terpeny, flawonoidy, fenole, alkaloidy, steroidy, taniny, saponiny, benzoiny i dużą ilość witaminy C. Co prawda wymienione związki chemiczne znajdują się także w innych roślinach, ale zwykle w różnych. W przypadku chanki piedry taki szeroki wachlarz substancji biologicznie czynnych występuje jednak w pojedynczej roślinie. Dzięki temu znacznie łatwiej zachodzi między tymi substancjami interakcja i wzajemne stymulowanie. Dochodzi do działania synergicznego, czyli takiego, w którym łączne działanie wszystkich substancji przekracza ich sumę. To zaś stanowi o niepowtarzalności i bezkonkurencyjności tej rośliny.
W literaturze naukowej
W opublikowanym w roku 2000 „Ziołolecznictwie amazońskim i andyjskim” pod redakcją dr Katarzyny Żurowskiej znajdujemy następujące podsumowanie na temat chanki piedry:
„Napar z nadziemnych części rośliny przyjmowany doustnie wykazuje aktywność przeciwbakteryjną (także przeciwko Staphylococcus aureus, Pasteurella pestis) i przeciwzapalną, wykorzystywaną pomocniczo w leczeniu stanów zapalnych pęcherza moczowego, infekcji skóry oraz bakteryjnych schorzeń przewodu pokarmowego. Ze względu na działanie moczopędne i zapobiegające tworzeniu się kamieni nerkowych preparaty z chanca piedra stosuje się w zapobieganiu kamicy nerkowej. Można je stosować także w schorzeniach wątroby (właściwości ochronne przypisywane filantynie i hypofilantynie) i woreczka żółciowego, łącznie ze stanami związanymi z tworzeniem się kamieni żółciowych. Odwar i napar (z ziela oraz korzenia) stosowany jest z dobrym skutkiem w przypadku żółtaczki typu B, co potwierdza przeciwwirusowe działanie surowca. (…) Napar z ziela stosuje się także pomocniczo w leczeniu cukrzycy, a jego skuteczność [w tej mierze – red.] potwierdziły badania kliniczne”.
