Bor odkryto na początku ubiegłego stulecia. Od początku lat dwudziestych uznawano go za pierwiastek śladowy niezbędny roślinom. Występuje w roślinach w znacznie większych ilościach niż w tkankach zwierząt. Najwięcej boru znaleziono w awokado (97–100 ppm w suchej masie).
Związki boru łatwo rozpuszczalne w wodzie ulegają na ogół wyługowaniu z powierzchniowych poziomów, zwłaszcza gleb kwaśnych, co powoduje niedobór tego anionu dla roślin. Fizjologiczna rola boru w organizmie roślinnym została stosunkowo dobrze poznana. Wiąże się ona z wpływem na przemiany węglowodanów oraz na procesy wzrostowe.
Bor jest niezbędny dla zachowania właściwej gospodarki wapniowej organizmu i może zapobiegać utracie kośćca związanej z osteoporozą.
Śladowe ilości boru są potrzebne dla prawidłowej struktury kości oraz metabolizmu wapnia, fosforu i magnezu. Bor wzmaga także funkcjonowanie mózgu i szybkość reakcji. Większość osób nie cierpi na jego niedobór, jednakże ludzie starsi potrzebują 2 do 3 miligramów dziennie ze względu na duże trudności z wchłanianiem wapnia.
Bor utrzymuje gęstość kości u kobiet w okresie menopauzy, być może dlatego że jest w stanie podnieść poziom estrogenu. Buduje mięśnie. Zarówno w pokarmach, jak też i podawany np. w sodku boru lub kwasie bornym jest bardzo szybko absorbowany i eliminowany wraz z moczem.
Niedobory:
Spożywanie niedostatecznych ilości boru pociąga za sobą zmiany w układzie kostnym, podobne do tych, którym ulegają kobiety cierpiące na osteoporozę. Niedobór boru powoduje spadek stężenia zjonizowanego wapnia i kalcytoniny we krwi. Wzrasta natomiast poziom wapnia niezjonizowanego i jego wydalanie z moczem. U zwierząt objawia się to zahamowaniem tempa wzrostu. Wydaje się również możliwy związek pomiędzy metabolizmem boru i magnezu, ponieważ niedobór obu tych pierwiastków nasila objawy osteoporozy, obniża anabolizm kości i w rezultacie stężenie magnezu w kościach. Zwiększenie dawek boru podnosi poziom beta-estradiolu i testosteronu w surowicy krwi i powoduje zmiany prowadzące do zahamowania utraty wapnia i demineralizacji kości.
Niedobór boru uwydatnia niedobór witaminy D. Badania Departamentu Rolnictwa USA wskazały, że już po ośmiu dniach uzupełniania diety o 3 miligramy boru, kobiety po menopauzie straciły z moczem o 40% mniej wapnia o jedną trzecią magnezu i prawie tyle samo fosforu.
Nadmiary:
Nadmiar boru w pożywieniu powoduje nudności, biegunkę, wysypkę i przemęczenie. Jak wykazały badania na zwierzętach takie nadmiary mogą prowadzić do zahamowania tempa wzrostu i obniżenia odporności organizmu. Nie poleca się zażywania więcej niż 3 miligramów boru dziennie.
Źródła:
Bor znajduje się w jabłkach, marchewce, winogronach, warzywach liściastych, orzechach, gruszkach i ziarnach.
Interakcje:
Wraz z wapniem, magnezem i witaminą D bor reguluje metabolizm, wzrost i rozwój tkanki kostnej. Prawidłowy rozwój roślin zachodzi jedynie przy zachowanej równowadze ilościowej boru i wapnia. Na ogół antagonistyczna działalność przejawia się jedynie w działaniu wapnia, który ogranicza pobieranie boru przez rośliny. Obecność boru natomiast zwiększa pobieranie wapnia przez niektóre rośliny. Objawy braku boru w roślinach pogłębiają się przy zwiększonej zawartości potasu.
Stanisław K. Wiąckowski