Banany. Składniki odżywcze

W 1883 r. Alphonse Candolle pisał w swojej książce Pochodzenie roślin uprawnych o wielkiej ilości odmian bananów w południowej Azji, zarówno na kontynencie, jak i na wyspach. Stwierdza, że w Indiach, Chinach oraz na ciepłych wyspach wszystkich oceanów uprawia się banany od zamierzchłych czasów.

Banany rozmnażają się wegetatywnie. Sadzi się w ziemi kłącza (rozsady korzeniowe), które rosną bardzo szybko, nawet kilka centymetrów dziennie. Po dziewięciu miesiącach osiągają wysokość około 6 metrów, a ich korony średnicę nawet 7 metrów. Pień bananowca składa się z ogonków opadłych liści. Z pnia wyrasta kwiat o wielu płatkach umieszczonych jeden na drugim. Owoce początkowo rosną w dół, by po paru dniach odwrócić się do góry, w kierunku słońca. W okresie wzrostu banany zamknięte są w cieniutkiej plastikowej torebce, która chroni owoce przed szkodnikami lub uszkodzeniami mechanicznymi. Na przeciętnym gronie wyrasta około 14 kiści z dwustoma bananami, których waga waha się między 35 a 50 kg.

Owoce ścina się jeszcze zielone, następnie dokonuje się „kąpieli” oczyszczającej z warstwy lateksu, naturalnej gumy produkowanej przez skórkę. Przyspiesza ona dojrzewanie bananów, co nie jest wskazane w czasie transportu, gdyż od momentu ścięcia owoców do dnia ich sprzedaży nie może upłynąć więcej niż 24 dni. Banany przedwcześnie dojrzałe pozbawione są specyficznej słodyczy i w smaku przypominają mąkę. W bananach zielonych stosunek skrobi do cukrów wynosi 20:1, podczas gdy w żółtych proporcje są całkowicie odwrócone i wynoszą 1:20.

W wielu krajach o gorącym klimacie uprawiane są różne gatunki banana. W tropiku uprawia się je jako źródło przede wszystkim skrobi, podobnie jak u nas ziemniaki czy zboża. Wyrabia się z nich mąkę, z której piecze się chleb. Najczęściej jednak jada się je zanim dojrzeją, pieczone lub gotowane.

Uprawiany jest również banan manilski, z liści którego otrzymuje się włókno. Hindusi pisali na nich, pokrywali nimi chaty i przeznaczali je na paszę dla bydła. W tropikach nadal zalicza się je do najpożyteczniejszych roślin. Jedna z niejadalnych odmian banana posiada liście wyróżniające się doskonałym włóknem tekstylnym, nazywanym „konopiami manilskimi”.

Towarem eksportowym są natomiast banany słodkie, pochodzące od banana rajskiego.

Składniki odżywcze

Banany zawierają wszystkie niemal składniki, niezbędne dla rozwoju organizmu człowieka. Każde 100 gramów tego owocu dostarcza 100 kalorii, a nieznane u nas suszone banany mają wartość kaloryczną wyższą niż wołowina. W ich masie znajduje się 22–25 procent skrobi, która w procesie dojrzewania zamienia się w łatwo przyswajalny cukier.

Banany dostarczają człowiekowi większości potrzebnych dla zdrowia minerałów w dostatecznych ilościach – a więc wapnia, fosforu, fluoru, magnezu – oraz licznych witamin, takich jak C, B1, B2, B12, A, E. Banany zawierają również nieco witaminy D, bardzo istotnej w tym całym zestawie, ponieważ ma ona właściwości wiązania bananowego wapnia w organizmie ludzkim. Odkryto ostatnio, że w bananach znajdują się także związki hormonalne, jak serotonina i norepinefryna, będące regulatorami ludzkiego systemu nerwowego.

• Węglowodany – w zielonych bananach występują pod postacią łańcucha skrobi, a w miarę ich dojrzewania rozbijają się na takie cukry jak: fruktoza, glukoza i sacharoza.
• Błonnik – w bananach jest go mniej niż w zbożach, ale niezwykle istotnie wpływa na przemianę materii. W dwóch małych bananach jest o 5 g więcej błonnika niż w 100 gramach orzechów. Banany mogą być składnikiem diet odchudzających, sprzyjają bowiem obniżeniu poziomu cholesterolu i zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób serca.
• Białko – 100-gramowy banan zawiera 1,15 g białka, a więc zdecydowanie więcej niż inne owoce. Białko bananowe znacznie przyczynia się do budowy komórek – o wiele więcej niż połowa potrzebnej człowiekowi dziennej dawki białka powinna być dostarczona w postaci białka roślinnego.
• Tłuszcz – kwasy tłuszczowe zawarte w miąższu poprawiają stosunek kwasów nienasyconych do nasyconych, co jest istotne dla naszego zdrowia – stosunek 2:1 redukuje poziom cholesterolu.
• Woda –  dietetycy zalecają wypijanie 2 litrów wody dziennie. Tę rację można zmniejszyć, spożywając banany, których 100 g miąższu zawiera około 74 g wody.
• Minerały – żółta skóra kryje wiele minerałów i pierwiastków śladowych, mają one zbawienny wpływ na nasz organizm. Ilość potasu regulującego ciśnienie krwi i gospodarkę wodną jest bardzo wysoka (393 mg na 100 g), a ilości magnezu wzmacniającego mięśnie i niezbędnego dla prawidłowego funkcjonowania organizmu również nie są małe (36 mg na 100 g). Znajdują się tam również konieczne dla budowy komórek krwi żelazo, cynk, selen, fluor, mangan i jod.

Badania przeprowadzone na Uniwersytecie San Diego w Kalifornii wykazały, że jedząc około sześciu niedużych bananów dziennie, zmniejszamy ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej o 40 procent.

Przy zakupie bananów nie należy unikać tych, które mają czarne plamki na skórce. Wiele osób niesłusznie traktuje je jako oznaki psucia się owocu, co nie odpowiada rzeczywistości. Najsmaczniejsze i najpożywniejsze odmiany mają właśnie skórki z czarnymi plamkami, co nie ma żadnego związku ze stanem owocu. Do natychmiastowego spożycia należy wybierać owoce dojrzałe, szczególnie jeśli przeznaczone są dla dzieci lub osób chorych. W tych bananach skrobia przekształcona jest już w cukier, co zresztą następuje również przy dojrzewaniu owoców zielonkawych w warunkach odpowiedniego przechowywania ich w domu.

Małgorzata Szymańska

Zawartość składników odżywczych w 100 g owocu