Szeroko rozprzestrzeniony w biosferze. Występuje w powietrzu, w regionach gdzie jest spalany węgiel, w pobliżu zakładów emitujących pyły i gazy, w wodzie w ilościach bardzo niewielkich (2–5 cząstek na miliard), rzadko więcej. W glebie w regionach, gdzie stosowano związki arsenu w ochronie roślin, może osiągać 1–40 ppm.
Arsen jest powszechnie znaną trucizną, natomiast w formie biochemicznej jest istotnym składnikiem pożywienia. Ślady arsenu znajdują się w różnych częściach ciała człowieka, najczęściej jednak w wątrobie oraz w tkankach twardych: we włosach (0,65 ppm), paznokciach (0,36 ppm), kościach i skórze (0,12 ppm).
Całkowita zawartość arsenu w ciele człowieka jest oceniana na 15–20 mg lub 0,2–0,3 ppm. Najwyższą wartością zanotowaną jest 77 ppm, ale to już w przypadku związku z arsenem. Uważa się, że jeżeli we włosach znajduje się więcej niż 3 ppm, to jest to przypadek zwiększonego kontaktu z tym pierwiastkiem.
Na przykład we włosach Napoleona I stwierdzono po śmierci stężenia 3–4 i 10 ppm, co może być dowodem zatrucia arsenem.
Z badań prowadzonych na zwierzętach wynika, że arsen jest niezbędny do właściwego wzrostu, rozwoju i rozmnażania, prawdopodobnie ze względu na rolę, jaką odgrywa w metabolizmie melatoniny aminokwasu odpowiedzialnego za wzrost.
Arsen jest łatwo absorbowany. Jego eliminacja zachodzi głównie z moczem, a mniej niż 10% z kałem. Śladowe ilości arsenu mogą mieć pozytywny wpływ na wzrost i zdrowie zwierząt hodowlanych.
Nadmiary:
Trójwartościowe związki arsenu ograniczają czynność licznych enzymów, a przede wszystkim związków biorących udział w procesie oddychania. Najbardziej toksyczny jest przy wprowadzaniu drogą oddechową, zwłaszcza w postaci AsH3 Arsen wchłaniany wraz z dymem papierosowym uważany jest za jeden z czynników rakotwórczych. Nadmierna ilość arsenu w organizmie człowieka wywołuje schorzenia skóry, płuc i serca, sprzyja chorobom tarczycy, a ponadto niektóre związki arsenu mogą powodować zmiany w chromosomach.
Źródła:
Arsen występuje w mięsie ryb, zbożu i jego produktach. Większość pokarmów człowieka (zboża, warzywa czy owoce) zawiera minimalne ilości arsenu, od 0,5 do 1 ppm, rzadko więcej. Natomiast pokarmy morskie mają znacznie więcej arsenu, np. ryby 2–9 ppm, mięczaki 3–120 ppm.
Interakcje:
Arsen wykazuje właściwości antagonistyczne w stosunku do selenu i jodu w organizmie zwierzęcym. Zatrucia selenem mogą być leczone przez odpowiednie stosowanie preparatów arsenowych.
Stanisław K. Wiąckowski