Aloe barbadenesis, znany też pod nazwą Aloe vera jest jedną z kilkuset roślin należących do rodziny Liliaceae (liliowate), ogólnie nazywanych aloesem. Od wieków używano aloesu jako rośliny leczniczej, najczęściej przyspieszającej gojenie ran.
Dostępne są dwie postaci wyciągu z aloesu, żel i sok. Sok jest gorzki i zawiera antrachinony, które mają silne działanie przeczyszczające. Żel, substancja kleista, zawiera wielocukier glukomannan. Żel aloesowy nie zawiera antrachinonów, chociaż wyciąg z całego liścia posiada je.
Aloes w naturze występuje w Afryce i na Półwyspie Arabskim. Rośnie na glebach ubogich w wodę, nawet na piaszczystej i kamienistej pustyni. Aloesy są bardziej odporne na suszę niż kaktusy. Do rodzaju tego należy ponad 300 gatunków. Przybierają bardzo różne formy. Mogą mieć pień i dorastać do 30 metrów lub tylko rozetę liściową nie większą niż 30 cm. Aloes uprawiany jest także poza granicami naturalnego występowania. Rośnie na plantacjach w krajach o gorącym klimacie, w Ameryce Południowej, USA i na Wyspach Kanaryjskich.
Liście aloesów, które od przynajmniej 5 tys. lat stosowano w lecznictwie, pokryte są grubą skórką, a na ich powierzchni mało jest tzw. aparatów szparkowych. Podczas upałów parowanie z nich wody jest więc bardzo ograniczane. Dzięki temu aloesy przechowują w swoich tkankach nie tylko wodę, ale i substancje odżywcze.
Właściwości lecznicze ma około 15 gatunków aloesu. Największe zastosowanie w medycynie mają Aloe arborescens Mill, Aloe Africana Mill, Aloe Ferox L., Aloe vera L.
Zdaniem Krystyny Mrozowskiej, naturoterapeutki – to bardzo pożyteczna leczniczo roślina, ale jej właściwości nie są do końca zbadane. Niektórzy wiążą z nią duże nadzieje w leczeniu AIDS, ponieważ ma korzystny wpływ na system immunologiczny.
Surowcem leczniczym jest głównie sok aloesowy, w którym występuje związek czynny aloektyna. Zawiera ona antrazwiązki o właściwościach przeczyszczających oraz witaminy, np. B12 i sporo mikroelementów, między innymi magnez, miedź, molibden. Najwięcej składników czynnych mają rośliny uprawiane w krajach o ciepłym klimacie.
Ze względu na właściwości bakteriobójcze i przeciwbólowe sok z aloesu stosowany był jako środek regulujący procesy trawienne oraz w chorobach wrzodowych żołądka i dwunastnicy i niewielkich owrzodzeniach jelita grubego. Aloes poprawia stan błony śluzowej jelit, pobudza wydzielanie soków trawiennych i korzystnie wpływa na przemianę materii.
– Czynne biokatalizatory, jakie posiada ta roślina podnoszą odporność organizmu – podkreśla Krystyna Mrozowska – i przyśpieszają rekonwalescencję w różnych schorzeniach. Sok i miąższ aloesu ma znakomite właściwości pobudzające regenerację naskórka, dlatego używany jest na oparzenia, odmrożenia, pęknięcia skóry, ukąszenia owadów. Wykorzystuje się go również do leczenia ran dziąseł i owrzodzeń, w tym w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Skuteczny jest także jako lek przeciwgrzybiczy.
Nie należy go jednak stosować na głębokie rany i rozległe oparzenia.
– Są schorzenia, w których stosowanie aloesu może przynieść więcej szkód niż pożytku – przestrzega Krystyna Mrozowska. – Należy zrezygnować z niego przy silnej niewydolności krążenia, nadciśnieniu, zapaleniu nerek, przy czynnym stanie zapalnym jelita grubego, w zapaleniu wyrostka robaczkowego i pęcherzyka żółciowego.
U niektórych osób świeży żółty gorzki sok może spowodować uczulenia, podrażnienia skóry, a po spożyciu zaburzenia jelitowe.
Aloes bardzo szybko i głęboko wnika w tkanki. Właściwości te wykorzystuje się szeroko w kosmetyce do przenoszenia preparatów kosmetycznych w głąb skóry. Aloes ma silne działanie nawilżające, oczyszcza, ujędrnia i regeneruje naskórek oraz poprawia miejscowe krążenie krwi.
Na rynku dostępne są różnego rodzaju kosmetyki z zawartością aloesu, m.in.: kremy, szampony, odżywki, żele czy maści. Wiele z nich jest bardzo pomocnych przy zwalczaniu trądziku i różnych wyprysków.
Stwierdzono też, że aktywne związki żelu – zawierające wielocukry, a także witaminy i minerały (włącznie z chromem) oraz saponiny, B-sitosterol, kwasy salicylowe i aminokwasy – zmniejszają poziom glukozy na czczo (o ponad 100 mg/dl) i poziom hemoglobiny. Ale w badaniach chorych z cukrzycą typu II obniżają również poziom trójglicerydów. Nie zauważono przy tym działań ubocznych, chociaż teoretycznie brana jest pod uwagę dodatkowa hipoglikemia u pacjentów zażywających leki obniżające cukier we krwi.
Aloes stosowany doustnie może wchodzić w interakcje z wieloma lekami nasercowymi, moczopędnymi i steroidami oraz może stymulować skurcze macicy. Nie powinny po aloes sięgać również kobiety w ciąży i matki karmiące.
Stanisława Grzelczak