Afty są małymi, bolesnymi owrzodzeniami jamy ustnej, które zazwyczaj powstają w miękkim fałdzie tkanki, gdzie wewnętrzna strona policzków styka się z dziąsłami. Często występują także na podniebieniu miękkim, języku i w przedsionku jamy ustnej; jednocześnie mogą się pojawić 2–3 afty, a w niektórych przypadkach nawet więcej.
Atakują niespodziewanie. Kładziemy się spać zdrowi, a rano ból uniemożliwia nam zjedzenie śniadania, umycie zębów... I nie sposób przewidzieć, kiedy się pojawią. Etymologia tego schorzenia jest nieznana.
Objawy
Początkowo są to małe czerwone powierzchnie i w ciągu 1–2 dni w ich środku tworzy się żółty lub biały krater. Osiągając średnicę od 3 do 12 mm lub więcej, mogą być na tyle bolesne, że w początkowym okresie przeszkadzają nawet w mówieniu. Niekiedy towarzyszy im niewielka gorączka i powiększenie węzłów chłonnych szyi. Bardzo często ustępują samoistnie w ciągu tygodnia i może to być pojedynczy epizod. Na ogół jednak mają tendencję do odnawiania się i mogą się pojawiać kilka razy do roku.
Przyczyny
Stwierdzono, że przyczyny ich powstawania mogą być związane ze zmęczeniem, długotrwałym stresem, niewłaściwą dietą lub osłabieniem fizycznym. Mogą je wywołać także leki przeciwnowotworowe, antybiotyki lub sterydy. U osób chorych na AIDS często dochodzi do powstawania aft, prawdopodobnie wskutek osłabienia układu odpornościowego, co może prowadzić do ciężkich zakażeń, nawet zagrażających życiu.
Inną możliwą przyczyną zmian jest podrażnienie spowodowane energicznym szczotkowaniem zębów, spożywaniem niektórych potraw, używanie niedostatecznie wyjałowionych naczyń i sztućców w żywieniu zbiorowym, wypełnieniami dentystycznymi i niewłaściwie dopasowanymi protezami. U kobiet afty często występują tuż przed miesiączką.
Badania diagnostyczne
Afty można łatwo rozpoznać na podstawie oględzin. Czasem mogą być potrzebne posiewy w celu odróżnienia ich od zmian w przebiegu opryszczki i wtórnego zakażenia bakteryjnego.
Leczenie
Opieka lekarska jest zwykle zbędna. Jeśli wykwity zdarzają się sporadycznie, można spróbować zlikwidować je domowymi sposobami. Same nadżerki należy często smarować Aphtinem, który zawiera działający odkażająco roztwór boraksu i glicerynę. Można miejscowo również stosować 2% roztwór kwasu borowego lub gencjanę rozpuszczoną w wodzie, jak również płukać usta naparem szałwii, Septosanem, czy użyć preparatu Vilacora z tymiankiem w sprayu.
Jeśli mimo starań afty nie znikają albo często się odnawiają należy skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub stomatologiem. Aby wykluczyć choroby ogólnoustrojowe sprzyjające ich powstawaniu należy wykonać badania krwi (morfologię z rozmazem, OB) oraz oznaczyć poziom glukozy.
W ciężkich przypadkach lekarz może zalecić dodatkowo lek steroidowy. Inne leki dostępne na receptę to roztwory do płukania jamy ustnej o działaniu znieczulającym, które ułatwiają przyjmowanie pokarmów, oraz pasta do bezpośredniego stosowania, usuwająca ból i przyspieszająca gojenie.
Inne metody leczenia
Ziołolecznictwo – Zielarze zalecają również płukanie jamy ustnej odwarem wody różanej, sporządzonym z gotowanych na wolnym ogniu płatków. Ból łagodzi i wysusza afty kwas taninowy znajdujący się w herbacie. Woreczek z herbatą należy zanurzyć we wrzątku, po odciśnięciu wody i ostudzeniu przyłożyć na zmienione miejsce na około 3 minuty.
Inne popularne metody leczenia ziołami to stosowanie płukanek z rumianku, liści malin, szałwii, łopianu lekarskiego lub odwaru z czerwonej koniczyny. Bezpośrednio na afty można stosować również wyciąg z mirry, ale należy zachować ostrożność, może on bowiem uszkodzić delikatną śluzówkę jamy ustnej.
Leczenie dietą
Do czasu wygojenia się aft trzeba zrezygnować z gorących napojów, zbyt ciepłych pokarmów i alkoholu. Unikać też należy czekolady, owoców cytrusowych, kwaśnych potraw, słonego lub mocno przyprawionego pokarmu, który może doprowadzić do podrażnienia. Dobrze tolerowane jest mleko, żelatyna, lody, budynie i kremy.
Cebula, zarówno surowa jak i gotowana, jest wskazana ze względu na dużą zawartość siarki. Jeżeli cierpisz na nawracające afty należy upewnić się czy twoja dieta zawiera dostateczną ilość kwasu foliowego, żelaza, cynku i witaminy B12. Niedobór tych składników ma ścisły związek z występowaniem tego schorzenia.
Samoleczenie
Aby złagodzić ból, spróbuj nabywanego bez recepty żelu znieczulającego, skuteczne są także tabletki do ssania. Płucz kilka razy dziennie jamę ustną łagodnym roztworem soli rozpuszczonej w wodzie (1/2 łyżeczki soli na 1 szklankę ciepłej wody) i często oczyszczaj afty, używając patyczka z watką (taką do czyszczenia uszu) zanurzonego w roztworze z 1 części 3-procentowej wody utlenionej na 4 części wody.
Dobrze działa przytknięcie w zaognione miejsce laseczki ałunu, który powoduje odrętwienie zakończeń nerwowych i przynosi chwilową ulgę. Kwas acetylosalicylowy, paracetamol lub ibuprofen mogą również złagodzić ból.
Do mycia zębów używaj miękkiej szczoteczki i sody oczyszczonej, która mniej drażni niż pasta do zębów.
Małgorzata Szymańska