Afty – jak się ich pozbyć?

Czym jest afta?

Afta jest niewielką nadżerką, czyli ubytkiem błony śluzowej, która pojawia się w jamie ustnej. Najczęściej jest to okrągła, pokryta białym nalotem zmiana o średnicy około 0,5 cm powstała na zaczerwienionym, zmienionym zapalnie podłożu. Afty mogą występować jako zmiany pojedyncze lub mnogie i powinny zagoić się w ciągu 7–14 dni bez pozostawienia blizny.

Skąd się biorą afty?

Etiologia powstawania aft jest bardzo złożona i można wymienić wiele czynników sprzyjających ich rozwojowi, które dzielimy na miejscowe i ogólnoustrojowe.

Najczęstszą miejscową przyczyną pojawiania się aft na błonie śluzowej jamy ustnej jest uraz, który powstaje na skutek spożywania twardych pokarmów czy szczotkowania zębów. Mogą być również efektem ubocznym leczenia stomatologicznego, zwłaszcza podania znieczulenia. Niekorzystny wpływ mają też starte zęby o nierównych brzegach oraz niedopasowane uzupełnienia protetyczne. Charakterystyczną cechą aft jest fakt, że zmiany nie powstają bezpośrednio w wyniku jednorazowego zadziałania określonego czynnika uszkadzającego. Stwarza on jedynie podłoże, na którym po pewnym czasie rozwinie się zmiana.

Do przyczyn ogólnoustrojowych powstawania aft zalicza się przede wszystkim obniżenie odporności, które może być spowodowane stresem emocjonalnym, infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi oraz alergiami pokarmowymi. Ze względu na często spotykane rodzinne występowanie aft zwraca się również szczególną uwagę na predyspozycje genetyczne.

Gdzie występują afty?

Afty lokalizują się na błonie śluzowej pokrytej niezrogowaciałym nabłonkiem, czyli przede wszystkim na policzkach, krawędziach języka, wargach oraz dnie jamy ustnej. Rzadziej pojawiają się na podniebieniu miękkim, łukach podniebiennych oraz gardle. Prawie nigdy nie występują na dziąsłach i podniebieniu twardym. Umiejscowienie zmian stanowi jedną z możliwości odróżnienia aft od innych chorób błony śluzowej.

Jak leczyć afty?

Leczenie aft stanowi poważny problem kliniczny i, niestety, nie ma jednego określonego schematu postępowania, który przyniesie ulgę każdemu pacjentowi. Bez względu na przyczynę powstawania zmian leczenie należy rozpocząć od usunięcia czynników, które mogą powodować uraz mechaniczny. Zaleca się wygładzenie brzegów zębów i wypełnień stomatologicznych oraz dopasowanie ewentualnych uzupełnień protetycznych. Bardzo istotna jest również prawidłowa higiena jamy ustnej, aby ewentualna zalegająca na zębach płytka bakteryjna nie nasilała stanu zapalnego. Należy również stosować łagodną dietę, która nie składa się z twardych ani ostrych pokarmów.

Miejscowo można stosować preparaty przyspieszające gojenie zmian oraz działające przeciwbólowo. Jeżeli ból towarzyszący występowaniu aft jest bardzo silny, wskazana jest konsultacja stomatologiczna i ewentualne zastosowanie preparatów sterydowych. W niektórych przypadkach można zastosować zabieg laseroterapii biostymulacyjnej. Leczenie miejscowe przyspiesza jedynie zagojenie się afty, ale – niestety – nie ma wpływu na częstotliwość pojawiania się zmian w jamie ustnej.

Co zrobić, jak nawracają?

Częste występowanie aft jest poważnym problemem i wymaga przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki. Bardzo istotne jest, aby pacjent obserwował, czy afty nie pojawiają się po spożyciu określonych pokarmów, będąc objawem nadwrażliwości pokarmowej. Warto również przeanalizować swoją dietę pod względem różnorodnego odżywiania się i ewentualnych niedoborów pokarmowych, przede wszystkim żelaza, witaminy B12 oraz kwasu foliowego. Należy także zwrócić uwagę, czy pojawianie się aft nie jest związane z okresami nasilonego stresu i w miarę możliwości starać się go zmniejszyć. U kobiet może też występować zależność pomiędzy występowaniem zmian a fazą cyklu menstruacyjnego. Jeżeli pacjent nie zaobserwuje zależności pomiędzy żadnym z tych czynników a występowaniem aft, warto zdecydować się na konsultację stomatologiczną.

lek. dent. Dominika Cichońska