Żyjemy w ciągłym pośpiechu, starając się pogodzić pracę z życiem rodzinnym i towarzyskim w ciągu doby. Hormonem, który zakłóca tę intensywność życia jest melatonina. Jej wydzielanie jest zależne od rytmu dobowego, który ściśle wiąże się ze zmianami oświetlenia w nocy i w dzień. Wzrasta w ciemności, a maleje podczas oświetlenia dziennego lub pod wpływem sztucznego światła. Najlepiej kłaść się spać około 21–22. Najwyższe stężenia melatoniny we krwi człowieka występują pomiędzy godziną 2. a 3 w nocy.
Melatonina to hormon ciemności. Jest produkowana przez szyszynkę, gruczoł wielkości ziarnka grochu, znajdujący się tuż za podwzgórzem. Powstaje z aminokwasu – tryptofanu znajdującego się w produktach zbożowych i żółtym serze. Melatoninę produkuje ponadto siatkówka i szpik kostny. Wytwarzana jest również w przewodzie pokarmowym.
Właściwości lecznicze
Melatonina, powstająca z tryptofanu w komórkach dokrewnych szyszynki i wielu narządów, odpowiada za rytm okołodobowy. Zwalcza wolne rodniki, czyli czynne substancje towarzyszące procesom zapalnym, degeneracyjnym i nowotworowym, które uszkadzają komórki oraz ich struktury. Wolne rodniki tlenowe, azotowe lub chlorkowe są wszędzie tam, gdzie toczy się proces zapalny lub nowotworowy, gdzie organizm jest poddawany szkodliwemu działaniu np. przez naświetlania lub stresu oksydacyjnego, czyli stresu będącego nie wynikiem chwilowego zdenerwowania czy niepokoju ale także zapalenia, niedokrwienia i uszkodzenia narządów. Obserwuje się też korzystne działanie melatoniny w przypadkach wrzodów żołądka i dwunastnicy oraz w chorobie refluksowej przełyku, zapaleniu jelit i wątroby. Chorobę refluksową przełyku wywołaną m.in. stanami zapalnymi przełyku można z powodzeniem leczyć melatoniną lub tryptofanem.
Problemy ze snem
Stare powiedzenie mówi, że sen to zdrowie. Z wiekiem jednak dochodzi do zwapnienia szyszynki, co powoduje zmniejszenie ilości syntetyzowanej melatoniny. Dlatego osoby starsze miewają często kłopoty z zaśnięciem i w ogóle ze snem. Przysypiają w ciągu dnia i budzą się wcześnie rano. To powoduje zmęczenie, a w konsekwencji osłabienie organizmu i większą podatność na choroby.
Coraz częściej zdarza się, że nie możemy zasnąć pod wpływem silnego stresu lub z głodu. Aby nie obciążać układu trawiennego lepiej sięgnąć np. po nasiona chia, które szybko powodują pojawienie się uczucia sytości. Często też pracujemy i jesteśmy aktywni w nocy, zamieniając noc w dzień. Zachwianie równowagi między snem i czuwaniem zdarza się również u osób, które przemieszczają się z kontynentu na kontynent i brakuje im czasu na aklimatyzację. Poza tym używanie sztucznego oświetlenia zmienia naturalny, biologiczny rytm i produkcja melatoniny staje się niewystarczająca, co powoduje długotrwały brak i zaburzenia snu. By złagodzić ten stan należy przyjmować dodatkowe dawki melatoniny (na pół godziny przed położeniem się do łóżka w ilości od 3 do 5 mg na noc). Sen będzie miał wówczas naturalny przebieg, a my unikamy farmakologicznych środków nasennych, które nie zawsze mają korzystne działanie.
Niewyspana młodzież
Chronobiolodzy od lat apelują, by dostosować rozkład zajęć szkolnych do rytmu dobowego nastolatków. Rozpoczynający często zajęcia o godz. 7.30 czy 8.00 rano są półprzytomni z niewyspania, osiągają przez to gorsze wyniki w nauce. Młodzież ta z powodu wczesnej pory prawie nie widzi słońca, a wieczorem otrzymuje zbyt dużą dawkę sztucznego światła. Uważa się, że najlepszym czasem na rozpoczęcie zajęć szkolnych byłaby godz. 11.00.
Dawkowanie
Nie podaje się preparatu z melatoniną dzieciom i młodym ludziom przed 30. rokiem życia, gdyż ich organizm wytwarza wystarczającą ilość tego hormonu i w tym wieku nie powinno się mieć problemów z zasypianiem. Osoby w wieku 40–44 lat mogą zażywać 0,4–1,0 mg przed snem, w wieku 45–54 lat – 1–2 mg, w wieku 55–64 lat – 2 mg, w wieku 65–75 lat – 2,5 – 5 mg, a powyżej 75 lat od 3,5 do 5 mg.